Issiqlik urishini davolashdagi 5 ta xato: sog‘liq bilan hazillashib bo‘lmaydi

Yoz jaziramasida organizmning asosiy maqsadi — o‘zini sovutish. Ammo bu har doim ham oson kechmaydi. Ba’zida tananing tabiiy sovutish tizimi – terlash, nafas olish, qon aylanishi – ortiqcha issiqlikka dosh berolmaydi. Shunda esa xavfli holat – issiqlik urishi, ya’ni gipertermiya yuzaga keladi. Bu oddiy charchoq yoki bosh og‘rig‘i emas — bu hayot uchun xavfli sindrom.

Gipertermiya bo‘yicha eng xavfli jihatlardan biri — odamlar uni to‘g‘ri davolamasligi. Ko‘pchilik o‘zicha yordam ko‘rsatishga urinadi, lekin aynan shunday “faol” harakatlar ahvolni yomonlashtirib yuboradi. Quyida issiqlik urishini davolashda yo‘l qo‘yiladigan eng keng tarqalgan va eng xavfli 5 ta xatoni ko‘rib chiqamiz.

❌ 1. “Issiqlik urishini isitma kabi tushunish”

Ko‘pchilik gipertermiyani oddiy isitma — ya’ni shamollashda ko‘tariladigan tana harorati bilan tenglashtiradi. Va shunga ko‘ra, xuddi grippdek qaraydi: dori ichiradi, ustini yopadi, issiq choy beradi. Bu esa organizmga ikki baravar zarba bo‘ladi.

Issiqlik urishi — bu infeksiya sababli yuzaga keladigan isitma emas. Bu tananing tashqi muhitdagi ortiqcha issiqqa moslasha olmasligi. Bu holatda ustini yopish, iliq ichimliklar berish, dam olishga yotqizish organizmni sovitish o‘rniga, uni ichkaridan “qaynatadi”.

Issiqlik urishini davolashdagi asosiy maqsad — tana haroratini iloji boricha tez sovitish. Nafaqat sovuq suv bilan, balki salqin muhit, havo aylanishi, nam sochiqlar bilan, kerak bo‘lsa, dush yoki vanna orqali ham.

❌ 2. “Dori ichsa o‘tadi” — og‘riq qoldiruvchi va harorat tushiruvchilarga suyanish

Harorat 39–40 darajagacha chiqsa, birinchi istak — parasetamol yoki ibuprofen ichirish. Bu instinkt juda ko‘p hollarda foydali bo‘ladi — lekin issiqlik urishida emas. Chunki bunda dori vositalari tana haroratini fiziologik sabablarga ko‘ra emas, sun’iy yo‘l bilan tushiradi. Bu esa muammoning ildizini yechmaydi.

Gipertermiya harorat ko‘tarilishi bilan bog‘liq bo‘lsa ham, uning mexanizmi boshqa. Bu issiqlikni organizmdan chiqarib yuborishdagi muammo. Dorilar esa bu chiqishni sekinlashtirishi, jigarga ortiqcha yuk berishi va natijada ahvolni og‘irlashtirishi mumkin.

Yagona to‘g‘ri harakat — fizik sovitish: salqin dush, ventilyator, sovuq kompresslar. Har qanday dorini esa faqat shifokor tavsiyasidan keyin qo‘llash mumkin.

❌ 3. “Vaqt o‘tadi, o‘zidan o‘tib ketadi” — gipertermiyani e’tiborsiz qoldirish

Ba’zilar organizmga ishonch bildiradi: “Biror nima bo‘lar, o‘zini tiklaydi”, deb. Bu esa eng xavfli strategiya. Issiqlik urishi organizmni o‘ta tez holdan toydiradi: yurak urish tezlashadi, hushdan ketish mumkin, miya faoliyati susayadi, hatto halokatli oqibatlarga olib kelishi mumkin.

Agar odamga salqin joyga olib chiqib, sovitish choralarini ko‘rib ham, 15–20 daqiqa ichida holat yaxshilanmasa — bu shoshilinch yordam chaqirish uchun signaldir. Ayniqsa, hushsiz bo‘lsa, nafas olish og‘irlashsa yoki bosh miya alomatlari (ko‘z xiralashishi, harakat muvozanatining yo‘qolishi) yuzaga chiqsa.

Shunday holatda har bir daqiqa muhim. Gipertermiya — kutishga yo‘l yo‘q kasallikdir.

❌ 4. Sovitish — lekin haddan tashqari keskin

“Yaxshi, sovutish kerak bo‘lsa — muzli vannaga tushirib yuboramiz” degan fikr ham juda keng tarqalgan. Ammo tana birdan sovuq bilan to‘qnashganda tomirlar keskin torayadi, bu esa yurakka ortiqcha bosim tushiradi. Natijada — titroq, hushtaksiz yurak urishi va hatto yurak to‘xtashi mumkin.

Tana haroratini tushirishda sekin, nazorat ostidagi sovitish samaraliroq: xona haroratidagi suv bilan yuvish, ventilyator yordamida havoni aylantirish, nam sochiqlar bilan artish. Bu tabiiy yo‘l orqali organizmni qiyinlashtirmasdan, o‘zini tiklashga yordam beradi.

❌ 5. “Suv ichsa, hammasi o‘tadi” — noto‘g‘ri suyuqlik yondashuvi

Issiqlikda odam juda ko‘p suyuqlik yo‘qotadi — va bu juda xavfli. Lekin uni birdan va ko‘p miqdorda suv ichirish ham muammoni yechmaydi. Bu ko‘pincha qusishga, yurak yuklanishiga olib keladi. Yana bir muammo — odam faqat suv ichib, elektrolitlar (natriy, kaliy) bilan ta’minlanmaydi.

Yaxshi yechim — oz-ozdan, lekin tez-tez suyuqlik berish. Masalan, tuzli suv (regidron), mineral suv yoki elektrolitli ichimliklar. Bu organizmni suvsizlanishdan saqlaydi va tiklanish jarayonini tezlashtiradi.

Noto‘g‘ri e’tiqodlar: gipertermiya haqida keng tarqalgan afsonalar

• "Faqat bolalar va qariyalar duch keladi" — aslida issiqlik urishi har qanday yoshdagi odamda yuz berishi mumkin, ayniqsa jismoniy ish qilayotganlarda.

• "Faqat quyoshda yurilsa bo‘ladi" — yopiq, shamollatilmagan xonalar (masalan, avtobus, mashina) ham xavfli zonadir.

• "Ko‘p suv ichsa bo‘ldi" — bu faqat bitta omil. To‘g‘ri sovitish, salqin muhit, va muvozanatli yondashuv muhimroq.

Gipertermiya — tezkor va ongli harakatni talab qiladi

Issiqlik urishi vaqtida qilinadigan har bir noto‘g‘ri qadam organizm uchun ortiqcha xavfga aylanadi. Biz sog‘liq haqida gap ketganda odatiy yondashuvlardan voz kechib, haqiqatga asoslangan, to‘g‘ri harakatlarni tanlashimiz kerak.

👉 Ushbu maqolani do‘stlaringiz bilan bo‘lishing, Telegram-kanalimizga obuna bo‘ling va sog‘liqni asrash bo‘yicha eng dolzarb ma’lumotlarni birinchilardan bo‘lib oling.

Sog‘lom tanlov — ogohlikdan boshlanadi. Issiqda e’tiborsizlik qilmaslik kerak.