Jaziramali havoda yurak qanday ishlaydi?

Yozning issiq kunlari ko‘pchiligimiz uchun noqulaylik tug‘diradi: charchoq, bosh og‘rig‘i, ishtahaning pasayishi. Ammo bu sezilar-sezilmas alomatlar ortida yurak-qon tomir tizimining real stressi yashiringan bo‘lishi mumkin.

2022-yilda American Heart Association (AHA) tomonidan chop etilgan “Heat and Cardiovascular Stress” nomli hisobotda shunday xulosaga kelinadi: harorat ko‘tarilganda yurakning ish hajmi, qon aylanishi va elektrolit muvozanati sezilarli darajada o‘zgaradi. Bu esa yurak-qon tomir kasalliklariga chalinganlar, keksa yoshdagilar va hatto sog‘lom odamlar uchun ham xavfli omil bo‘lishi mumkin.

Issiqlik shunchaki tashqi muhit emas — bu ichki kuchlanishni yuzaga keltiruvchi omil. Ayniqsa yurak uchun.

Yurak va issiqlik: ichkarida nima sodir bo‘ladi?

Yuqori haroratda tana o‘z haroratini pasaytirishga urinadi. Bu jarayon terlash orqali amalga oshadi. Ammo bu — faqatgina yuzaki holat. Aslida yurak aynan shu paytda ko‘proq ishga tushadi. U tezroq uradi, chunki terlash orqali yo‘qotilgan suyuqlikni to‘ldirish va organizmni sovitish uchun qon aylanishi tezlashishi kerak.

Bu degani — har bir issiq kun yurak uchun ortiqcha yuk. Ayniqsa yurakda muammo bor bo‘lsa, bu yuk og‘ir oqibatlarga olib kelishi mumkin. AHA ma’lumotiga ko‘ra, jazirama davrida yurak xurujlari va qon bosimi bilan bog‘liq muammolar soni keskin oshadi.

Issiqlikda yurak qanday stressga uchraydi?
– Qon tomirlari kengayadi → bu qon bosimini pasaytiradi
– Yurak tezroq uradi → bu yurak mushaklarining ko‘proq kislorod talab qilinishiga olib keladi
– Suv va elektrolitlar yo‘qotiladi → bu yurak ritmiga ta’sir qiladi
– Qon quyuqlashadi → bu tromb hosil bo‘lish xavfini oshiradi

Bu omillar birgalikda yurak faoliyatini izdan chiqaradi. Bu jarayon sekin kechadi, lekin to‘satdan og‘irlashishi mumkin.

Kimlar ko‘proq xavf ostida?

Issiq havoning yurakka ta’siri har kimda har xil bo‘ladi. Ammo ayrim guruhlar alohida e’tiborga loyiq. Chunki ularning yuragi yoki qon aylanishi allaqachon muvozanatga bog‘liq holatda ishlaydi.

Misol uchun, yurak xastaligi bo‘lganlar, gipertoniya bilan yashayotganlar, insult yoki infarktni boshdan o‘tkazganlar jazirama kunlarda o‘zlarini nisbatan yomonroq his qilishadi. Ularning yuragi o‘zini moslashtira olmaydi — bu esa organizmni butunlay zaiflashtiradi.

Keksa yoshdagi insonlarda esa terlash qobiliyati pasaygan bo‘ladi, bu esa tana haroratini tabiiy tushirish mexanizmini sekinlashtiradi. Ular ko‘p hollarda suvsizlanishga yaqin bo‘ladi, ammo bu holat sezilmasdan kechadi.

Qanday yordam berish mumkin: profilaktika yurakni saqlab qoladi

Yaxshi yangilik shundaki — bu stresslardan yurakni himoya qilish mumkin. Issiqlikda yurakni muhofaza qilish profilaktika orqali amalga oshiriladi. Va bu oddiy qoidalardan boshlanadi.

Birinchidan, harakatni me’yorlashtirish. Jaziramada jismoniy faollikni pasaytirish zarur — yurak ortiqcha ishlamasligi uchun. Ayniqsa tushlikdan keyingi soatlarda, quyosh zenitda bo‘lsa, faol harakatlardan tiyilish kerak.

Ikkinchidan, organizmni namlash. Suv — yurakning asosiy yordamchisi. Ammo bu faqat suv ichish emas, balki organizmni elektrolitlar bilan to‘g‘ri qo‘llab-quvvatlash demakdir. Ayniqsa yurak dorilari ichayotgan odamlar organizmida kaliy, natriy, magniy balansiga alohida e’tibor kerak.

Uchinchidan, dori vositalari. Ko‘pchilik yurak dori vositalarini odatdagidek davom ettiradi. Lekin issiqda ayrim dori vositalari (masalan, diuretiklar) tanadan suyuqlikni ko‘proq chiqaradi — bu esa suvsizlanish xavfini oshiradi. Shuning uchun yoz mavsumida shifokor bilan dori dozasini muvofiqlashtirish muhim.

Miflar va noto‘g‘ri tushunchalar

“Yurak faqat sovuqda xavfga uchraydi.”
Yo‘q. Issiqda yurak ayniqsa intensiv ishlaydi. Harorat necha daraja yuqori bo‘lsa — yurakka yuk shunchalik ko‘p bo‘ladi.

“Agar yuragim sog‘lom bo‘lsa, jazirama menga ta’sir qilmaydi.”
Hatto sog‘lom yurak ham chegaralarga ega. Issiqda hamma yuraklar stress ostida qoladi. Profilaktika faqat kasallarga emas, har bir kishiga kerak.

“Sovuq dush yurakka foydali.”
Keskin sovuq haroratga tushish — ayniqsa yurak xastaligi bor odamlar uchun xavfli bo‘lishi mumkin. Suv iliq bo‘lishi kerak, shok haroratdan saqlaning.

Ko'p so‘raladigan savollar

1. Issiq havoda yurak urishi tezlashsa — bu xavfmi?

• Agar bu holat dam olishda yoki tinch holatda yuz bersa, diqqat qilish lozim. Doimiy yurak urishi kuchaygan bo‘lsa — bu yurakka ortiqcha yuk tushayotganini bildiradi.

2. Yurak xastaligi bor odamlar yozda dori ichishni to‘xtatishlari kerakmi?

• Yo‘q. Lekin dori dozasi va rejimi shifokor bilan yozgi mavsumga moslashtirilishi kerak. O‘zboshimchalik bilan to‘xtatish xavfli.

3. Har kuni yurak faoliyatini qanday kuzatish mumkin?

• Yengil yurish paytidagi yurak urishi, qon bosimi va umumiy holatni nazorat qilish kerak. Agar odatdagidan farq bo‘lsa — bu ogohlantirishdir.

Xulosa: jaziramada yurakka e’tibor ikki barobar ortishi kerak

Yoz — bu faqat dam olish, quyosh va mevalar fasli emas. Bu yurak uchun sinov fasli hamdir. Yurak esa — hayot markazi. U jim ishlaydi, lekin qachonki sharoit o‘zgarsa, u ham signal bera boshlaydi.

Issiqlikda yurakka yordam berish — bu ichimlik suvini to‘g‘ri tanlash, dam olish vaqtini rejalashtirish va o‘zingizni kuzatishdir. Yuragingizni eshiting — u jim emas, u sizni yashatmoqda.

Agar ushbu maqola sizga foydali bo‘lgan bo‘lsa — do‘stlaringiz bilan bo‘lishing va Telegram-kanalimizga obuna bo‘ling. Harorat ko‘tarilishi mumkin, lekin sizning xabardorligingiz undan ham baland bo‘lsin.