Kuz oylarida odatdagi kun tartibi ko‘pincha buziladi: kunlar qisqaradi, havo soviydi, odamlar ertalab uyg‘onishni cho‘zib yuboradi. Shu sababli nonushta kechroq qilinadi yoki umuman o‘tkazib yuboriladi. Ammo ilmiy tadqiqotlar shuni ko‘rsatmoqdaki, kech nonushta qilish organizm uchun jiddiy oqibatlarga ega bo‘lishi mumkin. Bu odat biologik qarishni tezlashtiradi, ruhiy salomatlikka salbiy ta’sir ko‘rsatadi va og‘iz bo‘shlig‘i muammolariga sabab bo‘ladi (Medical News Today).

1. Biologik qarish va sirkadiyal ritmlar

Olimlar fikricha, nonushtani kechiktirish organizmning sirkadiyal ritmlarini buzadi. Bu ritmlar hujayralarning tiklanishi, energiya ishlab chiqarilishi va immun tizim faoliyatini boshqaradi. Ularning buzilishi esa qarish belgilarini tezlashtiradi.

📌 Maslahat: Mayo Clinic mutaxassislari kunni oqsil va tolaga boy mahsulotlar bilan boshlashni tavsiya etadi. Masalan: tuxum, suli yormasi, yong‘oq va mevalar hujayralarni oksidativ stressdan himoya qiladi.

2. Ruhiy salomatlik va kayfiyatga ta’siri

Tadqiqotlar ko‘rsatishicha, nonushta qilish va ruhiy barqarorlik chambarchas bog‘liq. Kech nonushta qiladigan yoki umuman nonushtani tashlab yuboradigan odamlarda:

• depressiya belgilari,

• asabiylik,

• tez charchash hollari ko‘proq uchraydi.

NHS ma’lumotlariga ko‘ra, muntazam nonushta qiluvchi insonlarda kun davomida kayfiyat barqaror bo‘ladi va ish unumdorligi yuqori bo‘ladi.

📌 Maslahat: Agar tez-tez tushkunlikka tushsangiz, uyqu va nonushta rejimini tartibga solish ruhiy salomatlik uchun muhimdir.

3. Og‘iz bo‘shlig‘i va tish salomatligi

Nonushta kechiktirilganda og‘iz bo‘shlig‘ida kislota muvozanati o‘zgaradi. Natijada:

• kariyes rivojlanishi tezlashadi,

• milk kasalliklari paydo bo‘lish xavfi ortadi,

• ertalab ochlik tufayli odamlar ko‘proq shirin yoki yog‘li taomlarga moyil bo‘lib qoladi.

📌 Maslahat: WebMD stomatologlari fikricha, ertalab nonushta qilish va undan keyin tishlarni yuvish og‘iz bo‘shlig‘i salomatligini saqlashda muhim ahamiyatga ega.

4. Qachon shifokorga murojaat qilish kerak?

Agar quyidagi belgilar kuzatilsa, shifokorga murojaat qilish tavsiya etiladi:

• doimiy charchoq va ertalab uyg‘onishda qiynalish,

• kayfiyatning keskin o‘zgarishi, depressiya alomatlari,

• og‘izdan yoqimsiz hid kelishi, milklarning qonashi, tish og‘rig‘i.

Xulosa

Nonushtani vaqtida qilish — bu shunchaki odat emas, balki biologik yoshni sekinlashtirish, ruhiy barqarorlikni saqlash va tish salomatligini himoya qilish uchun muhim profilaktik chora hisoblanadi. Har kuni ertalab organizmni to‘yimli ovqat bilan qo‘llab-quvvatlash sog‘lom hayot tarzining eng oddiy, lekin eng samarali qoidalaridan biridir.