Ko‘kyo‘tal va qizamiq xavfli yuqumli kasalliklar bo‘lib, og‘ir asoratlarga va hatto o‘limga olib kelishi mumkin. Profilaktikaning yagona samarali usuli emlash bo‘lib qolmoqda. Ushbu maqolada biz nima uchun o‘z vaqtida emlanish muhimligi, emlashdan bosh tortish qanday xavf tug‘dirishi va O‘zbekistonda ushbu kasalliklarning tarqalishi bilan bog‘liq vaziyatni tahlil qilamiz.

Ko‘kyo‘tal va qizamiq nima?

Ko‘kyo‘tal

Ko‘kyo‘tal (yoki "100 kunlik yo‘tal kasalligi") - nafas olish yo‘llarini zararlaydigan bakterial infeksiya. Asosiy belgilari:

• Xarakterli hushtaksimon nafas olish bilan xurujsimon yo‘tal.

• Yuqori harorat.

• Qusishga olib kelishi mumkin bo‘lgan nafas qisilishi va tutqanoqli yo‘tal.

• Immunitetning pasayishi, boshqa infeksiyalarga moyillik.

Ko‘kyo‘tal, ayniqsa, chaqaloqlar uchun xavfli bo‘lib, pnevmoniya, tirishish va nafas to‘xtashiga olib kelishi mumkin. Davo choralari ko‘rilmasa, kasallik uch oygacha cho‘zilib, og‘ir asoratlar qoldirishi mumkin.

Qizamiq

Qizamiq virusli kasallik bo‘lib, havo-tomchi yo‘li bilan yuqadi. Alomatlarga quyidagilar kiradi:

• Yuqori harorat (40°C gacha).

• Konyunktivit, yorug‘likdan qo‘rqish.

• Butun tanaga tarqaladigan toshma.

• Yo‘tal, tumov, organizmning umumiy holdan toyishi.

Qizamiq og‘ir asoratlarga olib kelishi mumkin: pnevmoniya, meningit, ensefalit, ko‘rlik. Bolalik davrida kasallik immunitet tizimiga katta zarar yetkazishi mumkin, bu esa organizmni uzoq oylar davomida zaiflashtiradi.

Nima uchun emlash muhim?

1. Samaradorlik va himoya

Qizamiq va ko‘kyo‘talga qarshi vaksinalar samarali ekanligini isbotladi. Kombinatsiyalangan (ko‘kyo‘talga AKDS va qizamiqqa KPK) emlashlarni qo‘llash infeksiyadan saqlaydi va kasallikning og‘ir shakllarini oldini oladi.

2. Jamoaviy immunitet

Aholining 95 foizi emlangan bo‘lsa, viruslar tarqalmaydi, bu hatto tibbiy ko‘rsatmalarga ko‘ra emlanishi mumkin bo‘lmaganlarni ham himoya qiladi.

3. O‘limni kamaytirish

JSST ma’lumotlariga ko‘ra, emlash har yili millionlab odamlarning hayotini saqlab qoladi. Emlash darajasi past bo‘lgan mamlakatlarda kasalliklarning avj olishi o‘lim holatlariga olib keladi.

4. Uzoq muddatli samara

Emlash nafaqat infeksiya tarqalishining oldini oladi, balki sog‘liqni saqlash tizimiga tushadigan yukni kamaytiradi, kasalxonaga yotqizish va qimmat davolanishning oldini oladi.

O‘zbekistondagi vaziyat

So‘nggi yillarda O‘zbekistonda ko‘kyo‘tal va qizamiq bilan kasallanishning o‘sishi kuzatilmoqda. Sabablari:

• Aholining yetarli darajada xabardor emasligi.

• O‘z vaqtida o‘tkazilmagan revaksinatsiyalar.

Davlat immunizatsiya dasturi chaqaloqlar, bolalar va kattalarni qamrab oladi, ammo emlash jadvaliga rioya qilish va emlashni kechiktirmaslik muhimdir.

Emlash qanday o‘tadi?

• Ko‘kyo‘talga qarshi vaksinalar AKDS vaksinasi tarkibida 2, 4 va 6 oylikda, so‘ngra 18 oylikda kiritiladi.

• Qizamiqqa qarshi emlash KPK vaksinasi (qizamiq, parotit, qizilcha) tarkibiga kiradi va 12 oylikda va 6 yoshda takroran amalga oshiriladi.

• Ayniqsa, homiladorlikni rejalashtirishda kattalarga qayta emlanish tavsiya etiladi.

Savol-javoblar (FAQ)

1. Emlangandan so‘ng kasallanish mumkinmi?

Ha, lekin kasallik yengil, asoratsiz kechadi.

2. Vaksinalar xavfsizmi?

Ha. Vaksinalar qat’iy tekshiruv va klinik sinovlardan o‘tkazilmoqda.

3. Emlash o‘tkazib yuborilganda nima qilish kerak?

Shifokor bilan maslahatlashib, birinchi imkoniyatdayoq emlash kerak.

4. Payvandning qanday nojo‘ya ta’sirlari bo‘lishi mumkin?

Ko‘pincha inyeksiya qilingan joyda qizarish, biroz isitma va holsizlik kabi yengil reaksiyalar uchraydi. Jiddiy nojo‘ya ta’sirlar juda kam uchraydi.

Xulosa

O‘z vaqtida emlanish ham shaxsiy, ham ijtimoiy salomatlik va xavfsizlik garovidir. U epidemiyaning oldini oladi, o‘limni kamaytiradi va sog‘liqni saqlash resurslarini tejaydi. O‘z vaqtida emlaning, o‘zingizni va atrofdagilarni asrang!