Ko‘pchilik revmatizmni “qarilik alomati” deb hisoblaydi — sovuq yoki yoshi kattalikka bog‘liq bo‘lgan oddiy bo‘g‘im og‘rig‘i, deb o‘ylashadi. Aslida esa bu — yoshligidanoq boshlanishi mumkin bo‘lgan, vaqtida aniqlanmasa sog‘liqni jiddiy xavf ostiga qo‘yadigan, og‘ir avtoimmun kasallikdir.

Revmatizmning asosiy xavfi shundaki, u faqatgina bo‘g‘imlarga emas, balki yurak, teri va asab tizimiga ham zarar yetkazadi. Kasallik ko‘pincha yashirin shaklda kechadi, ya’ni aniq alomatlarsiz rivojlanadi. Shuning uchun revmatizmni oddiy shamollashdan qanday ajratish, qachon shifokorga murojaat qilish va qayta takrorlanishining oldini olish uchun nimalarga e’tibor berish kerakligini bilish muhim.

Revmatizm nima — va nega u har bir kishiga tegishli?

Revmatizm (rasmiy nomi — o‘tkir revmatik isitma) — bu A guruhi beta-gemolitik streptokokk infektsiyasidan so‘ng asorat tarzida yuzaga keladigan tizimli yallig‘lanish kasalligidir. Oddiy qilib aytganda, davolanmagan yoki noto‘g‘ri davolangan angina organizmda avtoimmun reaksiya keltirib chiqaradi.

Immun tizimi streptokokkka qarshi kurashayotgan vaqtda xato bilan yurak va bo‘g‘im to‘qimalarining oqsillarini dushman deb tanib, ularga hujum qila boshlaydi. Natijada uzoq davom etuvchi yallig‘lanish jarayoni boshlanadi va bu organizmga jiddiy zarar yetkazadi.

📍 Revmatizmga eng ko‘p duchor bo‘ladigan guruhlar:

• 5 yoshdan 15 yoshgacha bo‘lgan bolalar
• Tez-tez tomoq infeksiyalari bilan kasallanadiganlar
• Immuniteti sust odamlardir

Lekin kattalar ham xatar ostida bo‘lishi mumkin, ayniqsa surunkali infeksiya o‘choqlari bo‘lsa.

Revmatizmning erta alomatlari: nimaga e’tibor berish kerak?

Revmatizmning dastlabki belgilarini ko‘pincha oddiy shamollash bilan adashtirishadi. Ayniqsa, anginadan keyingi 1–3 haftalik davr aldamchi bo‘ladi: odam o‘zini yaxshi his qilgandek bo‘ladi, lekin kasallik allaqachon rivojlanmoqda bo‘ladi.

Kasallik rivojining ssenariysi quyidagicha bo‘lishi mumkin:
Anginadan 2 haftalar o‘tib, bemor bo‘g‘im og‘rig‘idan shikoyat qila boshlaydi — avval bir bo‘g‘im, keyin boshqasi. Tana harorati biroz yuqori bo‘ladi, terlash, charchash kuzatiladi. Ba'zida yurak urishida tezlashish, nafas qisishi, ko‘krakda og‘irlik bo‘lishi mumkin — ayniqsa jismoniy harakatda.

💡 Muhim: revmatizmda bo‘g‘im og‘rigi “ko‘chib yuruvchi” bo‘ladi, ya’ni bir bo‘g‘imdan boshqasiga o‘tadi. Bu alomat uni artritdan farqlaydi.

Xarakterli belgilar quyidagilar:

• Bo‘g‘im og‘rig‘ining bo‘g‘imdan bo‘g‘imga o‘tishi (tizza, tirsak, yelka)
• O‘rtacha, lekin uzoq davom etadigan harorat
• Dam olayotganda ham yurak urishining tezlashuvi
• Ishtaha yo‘qligi, sustlik, tunlari haddan ortiq terlash
• Zaiflik, loqaydlik
• Kam hollarda — halqali toshmalar yoki teri osti tugunchalari

🧠 Bolalarda Sydenham xoreyasi — qo‘l va yuz mushaklarining ixtiyorsiz harakatlari, kayfiyatning keskin o‘zgarishi kuzatilishi mumkin. Bu asab tizimi zararlanganligini ko‘rsatadi.

Revmatizm qanday rivojlanadi: oddiy anginadan yurak nuqsonigacha

Bir tomondan, revmatizmning sababi — streptokokk infeksiyasi. Boshqa tomondan esa — immunitetning noto‘g‘ri va ortiqcha reaksiya berishi. Ba’zi odamlarda anginadan so‘ng immun tizimi streptokokkdan tashqari, o‘z hujayralariga ham qarshi antitelolar ishlab chiqara boshlaydi — ayniqsa biriktiruvchi to‘qimalarga.

🔬 Mexanizm oddiy, ammo xavfli:

1. O‘tkazilgan angina yoki skarlatina
2. Streptokokkka qarshi immun javob
3. Xato antitelolar yurak va bo‘g‘imlarga hujum qiladi
4. Natijada yallig‘lanish — revmatizm rivojlanadi

Xavf omillari:

• Tez-tez angina bilan kasallanish (antibiotiksiz)
• Irsi moyillik
• Og‘ir yashash sharoitlari, sovuq va zich yashash
• Surunkali tonzillit
• Immunitetning pasayishi (masalan, stress tufayli)

Revmatizm qanday aniqlanadi: bu shunchaki taxmin emas

Revmatizm tashxisini qo‘yish uchun bitta alomatning o‘zi yetarli emas — kompleks belgilar va laboratoriya tasdig‘i talab etiladi.

Shifokor quyidagilarni amalga oshiradi:

1. Kasallik tarixini o‘rganadi (yaqinda angina bo‘lganmi?)
2. Bo‘g‘imlar va yurakni ko‘zdan kechiradi
3. Qon tahlillarini belgilaydi (SOE, C-reaktiv oqsil, leykotsitlar oshgan bo‘ladi)
4. Antistreptolizin O (ASLO) darajasini tekshiradi — bu streptokokk bilan kontakt bo‘lganligini ko‘rsatadi
5. EKG va yurak UTT (echokardiografiya) o‘tkazadi — yurak klapanlaridagi zararni aniqlash uchun

📌 Tashxis Jones mezonlariga asoslanadi — agar yetarlicha mezon mavjud bo‘lsa, murakkab testlar yoki biopsiyasiz ham tashxis qo‘yiladi.

Davolash: revmatizmdan to‘liq qutulish mumkinmi?

Davolashning maqsadi — faqat simptomlarni yo‘qotish emas, balki yallig‘lanishni to‘xtatish, yurakni himoya qilish va kasallikning qaytishini oldini olishdir. Revmatizm — bemor va shifokorning intizomiga bog‘liq kasallikdir.

Davolash bosqichlari:

1. Antibiotiklar — odatda 10–14 kunlik penitsillin kursi, keyinchalik uzoq muddatli profilaktika
2. Yallig‘lanishga qarshi vositalar — NYAQV yoki gormonal preparatlar
3. Yurakni himoya qiluvchi preparatlar, agar yurak zararlangan bo‘lsa
4. O‘tkir davrda to‘liq yotoq rejimi
5. Fizioterapiya va reabilitatsiya — yallig‘lanish pasaygach

🕒 Dastlabki holatda profilaktika 5 yildan umrbodgacha davom etishi mumkin, ayniqsa yurak zararlangan bo‘lsa. Inyeksiyalarni o‘tkazib yuborish xavfli.

Revmatizm bilan yashash va qaytishini oldini olish

Davolashdan keyin ham kasallik yana qaytishi mumkin. Shu sababli, revmatizmni faqat “davolash” emas, balki doimiy nazorat qilish kerak.

🛡 Muhim choralar:

• Immunitetni mustahkamlash, sovqotishdan saqlanish
• Angina va boshqa infeksiyalarni vaqtida davolash
• Antibiotik profilaktikasini o‘tkazmaslik
• Yurak faoliyatini doimiy nazorat qilish
• Jismoniy yuklamalarni me’yorda ushlab turish

Ko‘p so‘raladigan savollar

Revmatizm bilan faqat bir marta kasallanib, keyin unutish mumkinmi?

• Agar erta aniqlanib, to‘liq davolansa — ha. Lekin har bir angina qaytish xavfini oshiradi.

Revmatizm yuqumlimi?

• Yo‘q. Lekin uni chaqiruvchi streptokokk yuqumli hisoblanadi.

Nega bola “shunchaki shamollagan” bo‘lsa ham, revmatizm rivojlanishi mumkin?

• Chunki angina tashqi belgilar bilan o‘tib ketgan bo‘lsa ham, streptokokk organizmda faol qolishi mumkin.

Revmatizm haqidagi afsonalar

🔻 Afsona 1: "Bu faqat keksa odamlarda bo‘ladi"
Yo‘q. Eng ko‘p kasallanish holatlari 5–15 yosh orasida.

🔻 Afsona 2: "Bo‘g‘imlar og‘rib, keyin to‘xtadi — demak, xavf yo‘q"
Aslida, revmatizm yurakni sekin va sezilmas zararlashi mumkin.

🔻 Afsona 3: "Bo‘g‘imlarni isitish kerak — foydasi tegadi"
Issiqlik yallig‘lanishni kuchaytirishi mumkin. Shifokor ruxsatisiz isitish mumkin emas.

Profilaktika: o‘zingizni va farzandingizni revmatizmga qarshi qanday himoya qilish mumkin?

Mumkin — va bu qiyin emas.

🧼 Profilaktika tarkibi:

• Anginani shifokor ko‘rsatmasiga binoan antibiotik bilan davolash
• Surunkali infeksiya o‘choqlarini yo‘qotish (tonzillit, karies)
• Immunitetni kuchaytirish va chiniqtirish
• Shubha bo‘lsa — yurak shifokori ko‘rigidan o‘tish
• Maktab va bog‘chalarda kasal bolalarni vaqtincha ajratish

Xulosa: sog‘liq — mayda detallar orqali saqlanadi

Revmatizm — bu oddiy “tizza og‘rig‘i” emas. U butun hayotni o‘zgartirishi mumkin. Ammo unga jiddiy yondashilsa va o‘z vaqtida davolansa, revmatizm — hukm emas, balki yengib o‘tiladigan sinovdir.

Belgilarga e’tibor bering. Anginani e’tiborsiz qoldirmang. Yuragingizni tinglang — bevosita ham, majoziy ma’noda ham.

📌 Ushbu maqolani yaqinlaringiz bilan bo‘lishing — balki kimdir ayni damda anginadan keyingi bosqichda turgandir.
📲 Kanalimizga obuna bo‘ling — ishonchli va foydali tibbiy ma’lumotlarni birinchi bo‘lib oling.

O‘zingizni asrang