Hammasini ovqatga ag‘darishga shoshilmang

Yozda ko‘pchiligimiz ovqatdan zaharlandik, deyishga odatlanganmiz. Muzqaymoq, salatlar, bozordan olingan meva yoki grillda pishgan go‘sht — qulay aybdorlar. Ammo ilmiy tahlillar va sanitar kuzatuvlar shuni ko‘rsatadiki, ko‘plab yozgi zaharlanishlar ortida aslida ovqat emas, suv turadi.

“Gigiyena i sanitariya” jurnalining 1963-yilgi sonida (№8) e’lon qilingan tadqiqotda yozda ichak infeksiyalarining asosiy manbai sifatida iflos yoki noto‘g‘ri saqlangan suv ko‘rsatilgan. Bu xulosani bugungi kunda CDC, WHO va Mayo Clinic kabi tashkilotlar ham to‘liq tasdiqlaydi.

Shunday ekan, bu maqola ovqat emas, aynan suv haqida. Aynan nima sababdan suv yozda xavfli bo‘lishi mumkin, qanday hollarda u zaharlanish manbasiga aylanadi va o‘zingizni qanday himoya qilish mumkin — keling, buni chuqur tushunamiz.

Issiq havo va suv — yashirin xavf qanday yuzaga keladi?

Suv bizga hayot baxsh etadi. Ammo shu bilan birga, aynan suv orqali turli bakteriya, virus va parazitlar organizmga kirishi mumkin. Yozda bu xavf bir necha barobarga ortadi. Sabab? Oddiy: issiq iqlim mikroblarning suvda tez ko‘payishini ta’minlaydi.

Odatda ichimlik suvi “toza” deb hisoblanadi. Ammo yozgi haroratlar va sanitariya sharoitlarining buzilishi uni favqulodda xavfli suyuqlikka aylantirishi mumkin. Ayniqsa ochiq manbalardan (ariqlar, quduqlar, hovuzlar) olinadigan suvlar yoki plastmassa butilkalarda quyoshda qolgan suv — bu mikroorganizmlar uchun mukammal inkubator.

1963-yilgi maqolada tahlil qilingan holatlarda, kasalxonaga yotqizilgan bolalarning 68% holatida sabzavot yoki ovqat emas, balki suv asosiy infeksiya manbai bo‘lgan.

Suvdan qanday infektsiyalar yuqadi: zamonaviy tahlil

Bugungi kunda zamonaviy laboratoriyalar ichimlik suvi orqali yuqadigan kasalliklar qatorini aniq tasniflagan. Bu kasalliklar ko‘pincha yozgi faslda avj oladi va ularning ko‘pchiligi, afsuski, yengil kechmaydi.

CDC ma’lumotlariga ko‘ra, eng keng tarqalgan suv orqali yuqadigan xavfli patogenlar:

• E. coli — qattiq diareya, qonli ich ketishi;

• Cryptosporidium — uzoq davom etadigan ichak infeksiyasi, ayniqsa bolalarda;

• Giardia — shamollik alomatlari bilan birga keladigan suvsizlanishga olib keladi;

• Norovirus — aholi orasida ommaviy kasalliklarni keltirib chiqaradi.

Muhimi shundaki, bu mikroorganizmlar oddiy ko‘rish yoki hid bilan bilinmaydi. Suv tiniq bo‘lishi — xavfsiz degani emas.

Qanday hollarda suv ayniqsa xavfli bo‘ladi?

Yozgi sharoitda suv xavfsizligi bir qator omillarga bog‘liq bo‘ladi. Bu yerda faqat ochiq daryolar yoki havzalar emas, balki uy ichidagi ichimlik suvi manbalari ham ko‘zda tutiladi. Suvning kimyoviy tarkibi emas, uni qanday saqlayotganimiz va foydalanayotganimiz ham katta ahamiyatga ega.

Eng xavfli hollardan ayrimlari:

• Plastmassa butilkadagi suvni mashinada yoki quyoshda qoldirish.

• Qaynatilmagan quduq suvini ichish.

• Muzqaymoq, sharbat va salatlarda ishlatilgan manbasi noma’lum suv.

• Ochiq havoda, sayohat vaqtida suvni qayta to‘ldirish va idishini yuvmasdan ishlatish.

Bu hollarda suv organizmga hech qanday ogohlantirishsiz zararli mikroblarni olib kirishi mumkin. Ayniqsa immuniteti zaif odamlar, bolalar va qariyalar bunga sezuvchanroq bo‘ladi.

Suv haqida noto‘g‘ri tushunchalar: xavfni e’tiborsiz qoldirmang

“Suv tiniq — demak toza.”
Yo‘q. Ko‘plab xavfli mikroblar ko‘z bilan ko‘rinmaydi. Tiniqlik — bu xavfsizlik belgisi emas.

“Idish yopiq — demak suv buzilmagan.”
Yopiq idishda saqlangan suv, agar u issiq muhitda turgan bo‘lsa (masalan, avtomobilda), polimer moddalarning parchalanishi yoki bakteriyalarning ko‘payishi tufayli zararli bo‘lishi mumkin.

“Filtrlangan suvni ham qaynatish shart emas.”
Filtrlar bakteriyalarni 100% ushlamasligi mumkin. Ayniqsa bakteriyalarning sporali shakllari filtrdan o‘tishi ehtimoldan holi emas.

Qanday chora ko‘rish kerak: foydali amaliy odatlar

Yozda suv xavfsizligini ta’minlash bu qiyin jarayon emas, lekin intizom va tushuncha talab qiladi. Har kuni ichayotgan suvingiz haqida 2 soniya o‘ylab ko‘rish — bu yuzaga kelishi mumkin bo‘lgan kasalliklarning oldini oladi.

Tavsiya etiladigan yondashuvlar:

• Har qanday ochiq yoki manbasi noma’lum suvni faqat qaynatib iste’mol qiling.

• Muzlatilgan ichimliklar tayyorlayotganda filtrlangan yoki qaynatilgan suv ishlating.

• Yozda uydan tashqarida bo‘lganingizda shaxsiy suv idishi bilan yurishga odatlaning.

• Avtomobilda saqlanadigan suvni har kuni yangilang yoki maxsus termo-butilkalar ishlating.

• Suv idishlarini har foydalanishdan oldin yaxshilab yuvib turing.

Ko'p beriladigan savollar

1. Qaynatilgan suvni qancha vaqt saqlash mumkin?

• Sovutilgan holatda 24 soatgacha xavfsiz. Yozda esa bu muddat 12 soatgacha qisqaradi.

2. Plastik butilkadagi suvni avtomobilda qoldirsam, zararlimi?

• Ha. Issiqlikda plastikdan chiqadigan kimyoviy birikmalar (masalan, BPA) suyuqlikka o‘tadi va bu endokrin tizimga salbiy ta’sir qiladi.

3. Tabiiy manba (buloq) suvi ichish xavfsizmi?

• Faqat laboratoriyadan o‘tkazilgan va sifati tasdiqlangan bo‘lsa — ha. Aks holda – yo‘q.

Haqiqiy xavf har doim ko‘zga ko‘rinmaydi

Yozda zaharlanishlardan so‘ng ko‘pchilik aybni ovqatga ag‘daradi. Ammo zamonaviy tibbiy tahlillar va tarixiy sanitar tadqiqotlar (masalan, “Gigiyena i sanitariya”, 1963, №8) suvni asosiy tahdid deb ko‘rsatmoqda. Bu oddiy muammo emas — bu profilaktik madaniyat masalasi.

Suv — hayot manbai. Ammo noto‘g‘ri foydalanilganda u kasallik manbaiga aylanadi. Shunday ekan, yozda suvga bo‘lgan e’tiboringizni oshiring. Bu eng oddiy, ammo eng samarali profilaktika chorasidir.

Agar bu maqola sizga foydali bo‘lsa — uni do‘stlaringiz bilan ulashing. Obuna bo‘ling va sog‘liqni birgalikda asraylik!
 

Manbalar: “Gigiyena i sanitariya”, 1963, №8; WHO, CDC, Mayo Clinic — suv xavfsizligi bo‘yicha zamonaviy tahlil