Артикаин

-

Артикаин

Artikain yoki amiddan tashkil topgan boshqa mahalliy og‘riqsizlantiruvchi dorilarga yuqori sezuvchanlik (faqat artikainning yuqori sezuvchanlikka sabab emasligi maxsus tekshiruvlardan so‘ng tasdiqlanganda qo‘llash mumkin); sinusal tugun faoliyatining og‘ir buzilishi yoki o‘tkazuvchanlikning og‘ir buzilishi (masalan, jiddiy bradikardiya, II-III darajadagi atrioventrikulyar blokada); o‘tkir dekompensatsiyalangan yurak yetishmovchiligi; og‘ir arterial gipotenziya; 4 yoshgacha bo‘lgan bolalar (yetarli klinik tajriba yo‘q). Ehtiyotkorlik bilan: xolinesteraza yetishmovchiligi (faqat zaruriyat bo‘lganda qo‘llash mumkin, chunki preparatning uzoq davom etuvchi va kuchli ta’siri ehtimoli mavjud); anamnezda epilepsiya (qarang: "Nojo‘ya ta’sirlar" bo‘limi).

4 yoshgacha bo‘lgan bolalarda preparatning samaradorligi va xavfsizligi o‘rganilmagan, shuning uchun ularga buyurish mumkin emas.

Preparat 20 minutdan ortiq vaqt davomida yuborish uchun mo‘ljallanmagan. Infektsiyani oldini olish uchun (shu jumladan gepatit virusi bilan) eritmani ampulalardan olishda doimo yangi shpritslar va ignalardan foydalanish kerak. Ochilgan kartridjlarni boshqa bemorlar uchun qayta ishlatish mumkin emas! Shikastlangan kartridjni in'ektsiyalar uchun ishlatish taqiqlanadi. Regional va mahalliy anesteziya tajribali mutaxassislar tomonidan tegishli tarzda jihozlangan xonada, yurak faoliyatini kuzatish va reanimatsiya tadbirlarini o‘tkazish uchun zarur bo‘lgan uskunalar va dori vositalari tayyor holda mavjud bo‘lgan sharoitda amalga oshirilishi kerak. Anesteziya o‘tkazuvchi xodim malakali bo‘lishi, anesteziya o‘tkazish texnikasiga o‘rgatilgan bo‘lishi, shuningdek, tizimli toksik reaksiyalar, nojo‘ya hodisalar va reaksiyalar hamda boshqa asoratlarni diagnostika qilish va davolash bilan tanish bo‘lishi kerak. Bemorlarning yurak-qon tomir tizimi, nafas olish tizimi va markaziy asab tizimi holatini kuzatish zarur. Angina pektoris, ateroskleroz, qon ivishining buzilishi, og‘ir jigar yoki buyrak yetishmovchiligi, epilepsiya bilan anamnezida bo‘lgan bemorlarda preparatni qo‘llashda ehtiyotkorlikka rioya qilish kerak (qarang “Nojo‘ya ta’siri” bo‘limi). Nojo‘ya reaktsiyalar rivojlanish xavfini oldini olish uchun preparatning minimal samarali dozalarini qo‘llash va uni yuborishdan oldin ikki bosqichli aspiratsion sinovni o‘tkazish zarur. 1 ml preparatda 1 mmol (23 mg) natriy miqdori kamroq ekanligini inobatga olish kerak. Mahalliy anesteziya ta’siri tugagandan keyin (sezgirlik tiklanganda) ovqat iste’mol qilish mumkin. Bolalar va ularning ota-onalarini preparat ta’siri tufayli to‘qimalarning sezgirligi pasayishi natijasida yumshoq to‘qimalarning tish bilan tasodifan shikastlanishi (tishlash) xavfi haqida ogohlantirish kerak. Transport vositalari va mexanizmlarni boshqarish qobiliyatiga ta’siri. Bemordan qachon tish shifokori aralashuvidan so‘ng transport vositalarini boshqarishga yoki yuqori diqqat va psixomotor reaktsiyalar tezligini talab qiluvchi boshqa potentsial xavfli faoliyat turlariga qaytishi mumkinligi to‘g‘risidagi qarorni shifokor qabul qilishi kerak.

Markaziy asab tizimini susaytiruvchi vositalar bilan birga qo‘llanganda mahalliy anesteziklar markaziy asab tizimini susaytiruvchi dori vositalarining ta’sirini kuchaytiradi. Narkotik analgetiklar mahalliy anesteziklarning ta’sirini kuchaytiradi va nafas olishni susaytirish xavfini oshiradi. Antikoagulyantlar va qon ivishini kamaytiruvchi boshqa preparatlar bilan birga qabul qilganda, masalan, gеparin yoki asetilsalitsil kislotasini qabul qilayotgan bemorlarda Artikain in’ektsiyasi o‘tkazilganda in’ektsiya joyida qon ketishi rivojlanishi mumkin. Xolinesteraza ingibitorlari bilan birga qo‘llanganda mahalliy anesteziklar metabolizmi sekinlashadi, bu esa Artikain ta’sirining uzayishi va kuchayishiga olib keladi. Tomirlarni toraytiruvchi vositalar Artikainning mahalliy anesteziya ta’sirini kuchaytiradi va uzaytiradi.

Artikain - stomatologiyada infiltratsion va o‘tkazuvchi anesteziya uchun qo‘llaniladigan amid turidagi mahalliy anestezik vosita. Artikain potentsialga bog‘liq natriy kanallarini neyronlar hujayra membranasida bloklashi orqali mahalliy og‘riqsizlantiruvchi ta’sir ko‘rsatadi, bu nerv tolasi orqali impulslarning o‘tishini qaytuvchi bostirishga va sezgirlikning qaytuvchi yo‘qolishiga olib keladi. Preparatning ta’siri tez boshlanadi, 1-3 minut ichida. Anesteziya taxminan 20 daqiqa davom etadi. Artikain epinefrin saqlamaydi va epinefrinni qo‘shish majburiy bo‘lmaganda yoki unga qarshi ko‘rsatma bo‘lganda qo‘llaniladi.

So‘rilish, taqsimlanish, metabolizm Artikain tez va deyarli darhol yuborilganidan keyin (gidroliz yo‘li bilan) to‘qimalar va qondagi nostandart plazma esterlari tomonidan metabolizmga uchraydi (90%); qolgan 10% jigarda mikrosomal fermentlar tomonidan metabolizmga uchraydi. Artikainning asosiy metaboliti – artikain kislotasi – mahalliy anesteziya ta’siriga ega emas va tizimli toksiklikka sabab bo‘lmaydi, bu preparatni qayta yuborishni imkoniyatini beradi. Artikainning qon plazmasi oqsillari bilan bog‘lanishi taxminan 95% ni tashkil etadi. Artikain platsentar to‘siqdan o‘tadi, lekin deyarli ona sutiga o‘tmaydi. Bolalarda vestibulyar infiltratsion anesteziya ta’siri kattalardagi ta’sir bilan solishtiriladi, ammo qon zardobidagi Cmax tezroq erishiladi. Chiqishi Artikain asosan artikain kislotasi shaklida buyraklar orqali chiqariladi. T1/2 submukozal yuborilgandan keyin taxminan 25 minutni tashkil etadi.

Preparat og‘iz bo‘shlig‘ida qo‘llash uchun mo‘ljallangan va faqat yallig‘lanish bo‘lmagan to‘qimaga yuborilishi mumkin. Yallig‘langan to‘qimaga inyeksiya qilish mumkin emas. Preparatni vena ichiga yuborish mumkin emas. Preparatning tasodifan qon tomiriga tushishini oldini olish uchun, inyeksiya qilishdan oldin ignani 90° va 180° ga burib, ikki bosqichli aspiratsion sinov o‘tkazish lozim. Preparatning tasodifan vena ichiga yuborilishidan kelib chiqadigan asosiy tizimli reaksiyalar inyeksiya texnikasiga rioya qilinsa, oldini olish mumkin: aspiratsion sinovdan so‘ng preparatning 0,1-0,2 ml ini sekin kiritish, keyin 20-30 soniyadan keyin qolgan dozani sekin kiritish. Inyeksiya bosimi to‘qimalarning sezuvchanligiga mos kelishi kerak. Yallig‘lanish bo‘lmagan paytda infiltratsion anesteziya uchun odatda bitta tishga yoki ikki qo‘shni tishga 1,7 ml preparat kiritiladi. Quyi alveolyar nervning o‘tkazuvchi anesteziyasi uchun taxminan 1-1,7 ml preparat kerak bo‘ladi. Qo‘shimcha inyeksiyalar uchun yarim dozani yoki to‘liq dozani qo‘llash kerak. Kattalar uchun maksimal doza tana vazniga 4 mg/kg ni tashkil qiladi.

Homiladorlik: Artikain yo‘ldosh to‘sig‘idan o‘tadi. Yangi tug‘ilgan chaqaloqlarning qon zardobidagi artikain konsentratsiyasi (ona preparatni qabul qilganidan keyin) onaning qon zardobidagi konsentratsiyaning taxminan 30% ni tashkil qiladi. Klinik ma'lumotlar yetarli emasligi sababli, preparatni qo‘llash haqida stomatolog shifokor qaror qabul qilishi kerak, bunda ona uchun foyda homilaga bo‘lgan xavfdan ustun bo‘lishi lozim. Emizish davri: Artikain ko‘krak suti bilan deyarli ajralmaydi. Qisqa muddat davomida qo‘llanganda emizishni to‘xtatish odatda talab qilinmaydi, chunki ko‘krak sutida klinik ahamiyatga ega bo‘lgan artikain konsentratsiyasi aniqlanmaydi. Fertillik: Kalamushlarda o‘tkazilgan tadqiqotlarda toksik dozada artikain qo‘llanganda erkak va urg‘ochi jinsiy fertilitetiga ta'sir qilinmagan. Terapevtik dozada artikain qo‘llanganda inson fertilitetiga salbiy ta'sir kutilmaydi.

Preparat retsept bo‘yicha beriladi.

Simptomlar Markaziy asab tizimi tomonidan: Markaziy asab tizimining qo‘zg‘alishi - xavotir, qo‘rquv, ong chalkashishi, gipernoza, taxikardiya, yuzning qizarishi bilan arterial bosimning oshishi, ko‘ngil aynishi, qusish, tremor, tirsakda tortishish, toniko-klonik tutqanoqlar; markaziy asab tizimining tormozlanishi - bosh aylanishi, eshitish buzilishi, gapira olish qobiliyatini yo‘qotish, stupor, hushdan ketish, atoniya, qon tomirlarning harakatlanishini boshqaruvchi nervlarning falaji (zaiflik, rangparlik), nafas qisishi, nafas olish mushaklari falaji tufayli o‘lim. Yurak-qon tomir tizimi tomonidan: bradikardiya, aritmiya, qorinchalar fibrillyatsiyasi, arterial bosimning pasayishi, sianoz, yurak to‘xtashi. Davolash Intoksikatsiya yoki preparatning nojo‘ya ta’sirining dastlabki belgilarida, masalan, bosh aylanishi, motor qo‘zg‘alish yoki stupor paydo bo‘lishi bilan, preparatni yuborishni to‘xtatish va bemorni oyoqlari ko‘tarilgan holda gorizontal holatga o‘tkazish kerak. Nafas yo‘llarining o‘tkazuvchanligini ta’minlash va gemodinamika ko‘rsatkichlarini (YUS va arterial bosim) kuzatish lozim. Hatto intoksikatsiya simptomlari unchalik og‘ir ko‘rinmasa ham, tomirlarga kirish imkoniyatini ta’minlash tavsiya etiladi, shunda zarur bo‘lganda kerakli dorilarni tezkor tomir ichiga yuborish mumkin bo‘ladi. Nafas olish buzilishlarida, ularning og‘irligiga qarab, kislorod berish, zarur holatlarda sun’iy nafas olish amalga oshirilishi tavsiya etiladi — bu holatda endotraxeal intubatsiya va IVL (sun’iy nafas oldirish apparati) ishlatiladi. Mushaklarning tirsakdagi tortishishlari va umumiy tutqanoqlarni tez ta’sir qiluvchi, mushaklarni bo‘shashtiruvchi va tutqanoqqa qarshi ta’sirga ega dorilarni (masalan, diazepam, suksametoniy xlorid) tomir ichiga yuborish orqali bartaraf etish mumkin. IVL (kislorod berish) ham tavsiya etiladi. Arterial bosimning keskin pasayishi, bradikardiya yoki taxikardiyani bemorni oyoqlari ko‘tarilgan holda gorizontal holatga o‘tkazish orqali ko‘pincha bartaraf etish mumkin. Og‘ir qon aylanishi buzilishlari va shok holatlarida, ularning sababidan qat’i nazar, preparatni yuborishni to‘xtatish va bemorni oyoqlari ko‘tarilgan holda gorizontal holatga o‘tkazish kerak. Kislorod berish, tomir ichiga elektrolit eritmalar, GKS (masalan, 250-1000 mg prednizolon yoki uning ishlab chiqarilgan birikmalaridan ekvivalent miqdordagi metilprednizolon) yuborish, o‘rnini to‘ldiruvchi infuzion terapiya (zarur bo‘lganda plazma almashtiruvchi, jumladan, odam albimini) o‘tkazish lozim. Kollaps rivojlanganda va bradikardiya kuchayganda, epinefrinni (adrenalin) tomir ichiga darhol yuborish lozim. 1 ml 0,1% epinefrin eritmasini (1:1000) 10 ml gacha suyultirish yoki 0,01% epinefrin eritmasidan (1:10000) foydalanib, asta-sekin tomir ichiga 0,25-1 ml (0,025-0,1 mg epinefrin) yuborish lozim, yurak ritmi va arterial bosimni nazorat qilib turish kerak (diqqat: yurak ritmi buzilishi mumkin!). Tomir ichiga yuborish uchun bir martalik doza 1 ml (0,1 mg epinefrin) dan oshmasligi kerak. 0,1 mg dan oshadigan keyingi dozalar zarur bo‘lsa, epinefrin infuzion tarzda, yurak urish tezligi va arterial bosim nazorati ostida yuborilishi kerak.

Preparatni bolalar ololmaydigan, yorug‘likdan himoyalangan joyda, 25°C dan yuqori bo‘lmagan haroratda saqlash kerak; muzlatish mumkin emas.

Infiltratsion va konduktor anesteziyasi stomatologiyada. Epinefrin bo'lmagan artikain asosan qisqa protseduralar uchun bemorlarda ishlatiladi, ularning epinefrin qo'llanilishi mumkin emas (masalan, yurak-qon tomir kasalliklari), yoki old zublar, og'iz bo'shlig'i kichik hajmda dori vositasi kiritilishi zarur bo'lganda.

Yaroqlik muddati - 2 yil. Qadoqlamada ko'rsatilgan yaroqlik muddati tugagandan keyin qo'llash mumkin emas.