Antigipertenziv preparat, angiotenzin II retseptorlarining antagonisti sifatida ta'sir ko'rsatadi. Angiotenzin II renin-angiotenzin-aldosteron tizimining (RAAS) asosiy gormoni bo‘lib, arterial gipertenziya, yurak yetishmovchiligi va boshqa yurak-qon tomir kasalliklarining patogenezida muhim rol o‘ynaydi. Angiotenzin II ning asosiy fiziologik ta'sirlari vazokonstriksiya, aldosteron ishlab chiqarishni rag‘batlantirish, suv-elektrolit muvozanatini boshqarish va hujayra o‘sishini rag‘batlantirishdir. Ushbu ta'sirlar angiotenzin II ning 1-tipli retseptorlar (AT1-retseptorlar) bilan o‘zaro ta’sirida yuzaga keladi.
Kandesartan — bu angiotenzin II ning 1-tipli retseptorlariga nisbatan selektiv antagonist. U angiotenzin I ni angiotenzin II ga aylantiradigan va bradikininni parchalaydigan angiotenzin-konvertatsiya qiluvchi fermentni (ACE) ingibitsiya qilmaydi; shuning uchun ACE ga ta'sir qilmaydi va bradikinin yoki P moddasining to‘planishiga olib kelmaydi. Kandesartan ning ACE ingibitorlari bilan taqqoslanganda, yo‘tal kamroq kuzatilgan. Kandesartan boshqa gormon retseptorlari bilan bog‘lanmaydi va yurak-qon tomir tizimi funksiyalarini boshqarishda ishtirok etadigan ion kanallarini bloklamaydi. AT1-retseptorlar bloklanganida, plazmada renin, angiotenzin I va angiotenzin II darajalari oshadi, ammo aldosteron darajasi pasayadi.
Arterial gipertenziya
Arterial gipertenziyada kandesartan dozaga bog'liq ravishda qon bosimini barqaror pasaytiradi. Preparatning antigipertenziv ta'siri umumiy periferik tomir qarshiligini (UPTQ) kamaytirish orqali yuzaga keladi, lekin yurak urish tezligi (YUT) o‘zgarmaydi. Birinchi doza qabul qilingandan so‘ng o‘ta kuchli arterial gipotenziya holatlari kuzatilmagan, shuningdek, terapiya to‘xtatilgandan keyin “rikoshet” sindromi (qon bosimining qaytadan keskin oshishi) kuzatilmagan.
Kandesartan tsileksetilining antigipertenziv ta'siri odatda birinchi dozadan keyin 2 soat ichida rivojlanadi. Fiksatsiyalangan doza bilan uzoq muddatli terapiya davomida maksimal qon bosimi pasayishi odatda 4 haftada kuzatiladi va davolanish davomida saqlanib qoladi. Kandesartan tsileksetili kuniga bir marta qabul qilinganda 24 soat davomida samarali va barqaror qon bosimini pasaytiradi, bunda dozalarning oralig‘ida qon bosimidagi o‘zgarishlar minimal bo‘ladi. Kandesartan tsileksetili gidroxlorotiazid bilan birgalikda qo‘llanganda, uning antigipertenziv ta’siri kuchayadi.
Kandesartan tsileksetil va gidroxlorotiazid (yoki amlodipin) birgalikda qo'llanganda bemorlar tomonidan yaxshi qabul qilinadi. Preparatning samaradorligi bemorlarning yoshi va jinsi bilan bog'liq emas.
Kandesartan tsileksetil buyrak qon aylanishini yaxshilaydi va buyrak tomirlarining qarshiligini hamda filtratsion fraktsiyani kamaytiradi, glomerulyar filtratsiya tezligi esa o‘zgarishsiz qoladi yoki oshadi. 12 hafta davomida kuniga 8-16 mg dozasida kandesartan tsileksetilni qabul qilish arterial gipertenziya va 2-tip qandli diabet bilan og‘rigan bemorlarda glyukoza darajasi va lipid profiliga salbiy ta'sir ko‘rsatmagan.
Kandesartan tsileksetilning 8-16 mg (o‘rtacha doza 12 mg) dozada 1 marta qabul qilinishi bilan kasallanish va o‘lim ko‘rsatkichlariga ta'siri randomizatsiyalangan klinik tadqiqotda o‘rganilgan. Tadqiqotda 4937 nafar keksa bemor (70 dan 89 yoshgacha, ularning 21% 80 yosh va undan katta) ishtirok etgan. Tadqiqotda arterial gipertenziyaning yengil va o‘rtacha darajalarida SCOPE tadqiqoti (keksa bemorlarda kognitiv funksiyalar va prognoz bo‘yicha tadqiqot) o‘tkazilgan. Bemorlar kandesartan yoki platsebo qabul qilishgan, zarur bo'lganda ular boshqa antigipertenziv preparatlar bilan birgalikda qo'llangan.
Ikkala davolash rejimida ham sistolik va diastolik qon bosimining samarali pasayishi kuzatilgan (kandesartan qabul qilgan guruhda 166/90 mm sim. ust. dan 145/80 mm sim. ust. gacha va nazorat guruhida 167/90 mm sim. ust. dan 149/82 mm sim. ust. gacha). Bemorlar tomonidan preparat yaxshi qabul qilingan. Kognitiv funksiyalar va hayot sifati ikkala guruhda ham yaxshi darajada saqlangan. Yurak-qon tomir asoratlari (yurak-qon tomir o‘limi, o‘limsiz miokard infarkti va o‘limsiz insult) ko‘rsatkichlarida ikki guruh o‘rtasida statistik jihatdan ahamiyatli farq kuzatilmagan.
Kandesartan qabul qilgan guruhda yurak-qon tomir asoratlarining 1000 bemor-yiliga nisbatan 26,7 holati qayd etilgan, bu ko‘rsatkich nazorat guruhida 30 holatni tashkil qilgan (nisbiy xavf = 0,89, 95% ishonch oralig‘i 0,75-1,06, p=0,19).
Quyidagi jadvalda birlamchi natijalar (yurak-qon tomir asoratlari) va uning komponentlari ko‘rsatilgan:
Hodisalar turi Kandesartan tsileksetil (n=2477) Nazorat (n=2460) Nisbiy xavf (95% D.I.) P qiymati
Yurak-qon tomir asoratlari 242 268 0.89 (0.75-1.06) 0.19
Yurak-qon tomir o‘limi 145 152 0.95 (0.75-1.19) 0.63
O‘limsiz insult 68 93 0.72 (0.53-0.99) 0.04
O‘limsiz miokard infarkti 54 47 1.14 (0.77-1.68) 0.52
Tadqiqot davomida antihipertenziv davolash boshlanishidan oldin barcha bemorlar gidroxlorotiazid (12,5 mg kuniga 1 marta) bilan standartlashtirilgan va agar qon bosimi ≥160/90 mm sim. ust. bo‘lsa, kandesartan yoki platsebo bilan birga qo‘llanadigan boshqa preparatlar kiritilgan.
Qo‘shimcha terapiyani kandesartan tsileksetil qabul qilgan guruhdagi bemorlarning 49%i va nazorat guruhidagi bemorlarning 66%i olgan.
Surunkali yurak yetishmovchiligi
CHARM tadqiqotlari (Kandesartan bilan yurak yetishmovchiligini davolash – O‘lim va kasallanish darajasini baholash) natijalariga ko‘ra, kandesartan tsileksetil surunkali yurak yetishmovchiligi tufayli o‘lim holatlari va kasalxonaga yotqizish ehtimolini kamaytirgan hamda chap qorincha sistolik funksiyasini yaxshilagan. Surunkali yurak yetishmovchiligi bilan og'rigan bemorlar asosiy terapiyaga qo'shimcha ravishda 4-8 mg/kun dozada kandesartan tsileksetil qabul qilganlar, bu doza 32 mg/kun yoki maksimal terapevtik doza (o‘rtacha doza 24 mg) ga oshirilgan. Kuzatuv davomiyligining medianasi 37,7 oyni tashkil qilgan. 6 oylik davolashdan keyin kandesartan qabul qilishni davom ettirgan bemorlarning 63%i (89%) 32 mg terapevtik doza olgan.
CHARM-Alternative tadqiqotida (n=2028) chap qorincha chiqarish fraksiyasi (ChQCH ≤ 40%) pasaygan va ACE ingibitorlarini (asosan yo‘tal tufayli) qabul qila olmagan bemorlar ishtirok etgan. Tadqiqot natijalariga ko‘ra, yurak-qon tomir kasalliklari tufayli o‘lim va surunkali yurak yetishmovchiligi tufayli kasalxonaga yotqizish tezligi kandesartan qabul qilgan guruhda platsebo qabul qilgan guruhga nisbatan sezilarli darajada past bo‘lgan (nisbiy xavf = 0,77, 95% ishonch oralig‘i 0,67-0,89, p<0,001). Nisbiy xavfning pasayishi 23% ni tashkil qilgan. Ushbu tadqiqotda birta o‘lim holati yoki surunkali yurak yetishmovchiligi tufayli kasalxonaga yotqizishni oldini olish uchun 14 nafar bemorni butun tadqiqot davomida davolash kerak bo‘lgan.
Bundan tashqari, umumiy kombinatsiyalangan mezonlar, jumladan o‘lim holati (barcha sabablar bo‘yicha) va surunkali yurak yetishmovchiligi tufayli birinchi kasalxonaga yotqizish tezligi kandesartan qabul qilgan guruhda sezilarli darajada past bo‘lgan (nisbiy xavf = 0,80, 95% ishonch oralig‘i 0,70-0,92, p=0,001). Tadqiqot shuningdek, kandesartanning ushbu kombinatsiyalangan mezonlardagi har bir tarkibiy qismga — o‘lim tezligi va surunkali yurak yetishmovchiligi tufayli kasalxonaga yotqizish — ijobiy ta’sir ko‘rsatganini qayd etgan. Kandesartan tsileksetil NYHA (New York Heart Association) tasnifi bo‘yicha surunkali yurak yetishmovchiligi funksional sinfini yaxshilagan (p=0,008).
CHARM-Added tadqiqotida (n=2548) chap qorincha chiqarish fraksiyasi (≤ 40%) pasaygan va ACE ingibitorlari qabul qilgan bemorlarda yurak-qon tomir kasalliklari tufayli o‘lim va surunkali yurak yetishmovchiligi tufayli birinchi kasalxonaga yotqizish tezligi kandesartan qabul qilgan guruhda platsebo guruhiga qaraganda sezilarli darajada past bo‘lgan (nisbiy xavf = 0,85, 95% ishonch oralig‘i 0,75-0,96, p=0,011), bu nisbiy xavfning 15% pasayishi bilan bog'liq. Birta o‘lim holati yoki surunkali yurak yetishmovchiligi tufayli kasalxonaga yotqizishni oldini olish uchun 23 bemorni butun tadqiqot davomida davolash talab qilingan. Kombinatsiyalangan samaradorlik mezoni bo‘yicha baholash, ya'ni har qanday sababga ko‘ra o‘lim yoki surunkali yurak yetishmovchiligi tufayli birinchi marta kasalxonaga yotqizish tezligi kandesartan qabul qilgan guruhda ancha past bo‘lgan (nisbiy xavf = 0.87, 95% ishonch oralig‘i 0.78-0.98, p=0.021). Bu natijalar kandesartan qo‘llanilganida ijobiy samaradorlikni ko‘rsatdi. Shuningdek, kandesartan tsileksetili surunkali yurak yetishmovchiligining NYHA tasnifiga ko‘ra funksional sinfini yaxshilagan (p=0.020).
CHARM-Preserve tadqiqotida (n=3023) sistolik funktsiyasi saqlangan (chap qorincha chiqarish fraksiyasi (ChQCH) > 40%) bemorlar ishtirok etgan va bu tadqiqotda kandesartan qabul qilgan va platsebo qabul qilgan guruhlar o‘rtasida o‘lim holatlari va surunkali yurak yetishmovchiligi tufayli birinchi kasalxonaga yotqizish tezligi bo‘yicha statistik jihatdan ahamiyatli farqlar aniqlanmagan (nisbiy xavf = 0.89, 95% ishonch oralig‘i 0.77-1.03, p=0.118). Biroq, surunkali yurak yetishmovchiligi tufayli kasalxonaga yotqizishlar tezligi biroz kamaygan. Ushbu tadqiqotda kandesartanning o‘lim holatlariga ta'siri kuzatilmagan.
CHARM dasturining 3 ta tadqiqotida natijalar alohida tahlil qilinganda, o‘lim holatlarining tezligi bo‘yicha kandesartan va platsebo guruhlari o‘rtasida sezilarli farqlar aniqlanmagan. Ammo, CHARM-Alternative va CHARM-Added tadqiqotlarida o‘lim holatlari tezligi birlashtirilgan populyatsiya bo‘yicha baholanganida, nisbiy xavf 0.91 (95% ishonch oralig‘i 0.83-1.00, p=0.055) deb qayd etilgan. Kandesartan bilan davolanish fonida o‘lim va surunkali yurak yetishmovchiligi tufayli kasalxonaga yotqizish tezligining pasayishi bemorlarning yoshi, jinsi yoki qo‘llangan qo‘shimcha terapiyaga bog‘liq bo‘lmagan. Kandesartan beta-adrenoblokatorlar va ACE ingibitorlari bilan birgalikda qabul qilgan bemorlarda ham samarali bo‘lgan, shuningdek, uning samaradorligi bemorlar optimal doza ACE ingibitori qabul qilganmi yoki yo‘qmi, farq qilmagan.
Surunkali yurak yetishmovchiligi va chap qorinchani sistolik funksiyasi pasaygan (ChQCH ≤ 40%) bemorlarda kandesartan umumiy periferik tomir qarshiligini (UPTQ) va o‘pka kapillyar bosimini kamaytirgan, plazmada renin va angiotenzin II faolligini oshirgan hamda aldosteron darajasini pasaytirgan.