Atorvastatin
GMG-KoA-reduktaza ingibitorlaridan qon lipidlarini kamaytirish uchun foydalanish jigarning funksional holatini aks ettiruvchi biokimyoviy ko‘rsatkichlarning o‘zgarishiga olib kelishi mumkin. Davolashni boshlashdan oldin, jigar funksiyasini nazorat qilish kerak, atorvastatin va AŞK kombinatsiyasini qabul qilishning 6 va 12-haftalarida, shuningdek preparatning dozasini oshirishda va vaqti-vaqti bilan, masalan, har 6 oyda. Agar bemorlarda jigar funksiyasining buzilishi belgilari yoki simptomlari kuzatilsa, jigar funksiyasini qo‘shimcha ravishda tekshirish kerak. “Jigar” transaminazalarining faolligi oshgan bemorlar ularning faolligi pasayguncha shifokor nazoratida bo‘lishlari kerak. Agar jigar transaminazalari faolligi uzoq vaqt davomida oshsa – ALT yoki AST darajasi yuqori chegaradan 3 martadan ko‘proq oshgan bo‘lsa, davolashni to‘xtatish masalasini ko‘rib chiqish tavsiya etiladi.
Atorvastatin, boshqa GMG-KoA-reduktaza ingibitorlari kabi, mushaklarda og‘riq, miozit va miopatiya paydo bo‘lishiga olib kelishi mumkin, bu kamdan-kam hollarda rabdomiolizning rivojlanishiga olib keladi. Rabdomioliz hayot uchun xavfli bo‘lgan holat bo‘lib, KFK faolligining yuqori chegaradan 10 martadan ortiq oshishi, mioglobinemiya va mioglobinuriya bilan tavsiflanadi, bu buyrak yetishmovchiligiga olib kelishi mumkin. Miopatiya tashxisi statinlar bilan davolanayotgan barcha bemorlarda mushaklardagi tushunarsiz simptomlar, masalan, og‘riq yoki sezuvchanlik, mushaklarning zaifligi yoki mushak kramplari kuzatilganda ko‘rib chiqilishi kerak. Bunday hollarda KFK faolligini aniqlash lozim. Miopatiya simptomlari paydo bo‘lganda yoki rabdomioliz fonida buyrak yetishmovchiligi rivojlanish xavfi mavjud bo‘lganda (masalan, og‘ir o‘tkir infektsiya, arterial gipotenziya, keng jarrohlik aralashuvi, travmalar, metabolik, endokrin va suv-elektrolit buzilishlari va nazoratsiz tutqanoq holatlari), atorvastatin saqlovchi preparatlar bilan davolashni vaqtincha to‘xtatish yoki butunlay bekor qilish kerak. KFK faolligi kuchli jismoniy zo‘riqishdan keyin aniqlanmasligi kerak. Agar dastlabki holatda KFK faolligi sezilarli darajada oshgan bo‘lsa, o‘lchovlarni qayta o‘tkazish 5-7 kun ichida amalga oshirilishi kerak.
Bemorlar izohsiz mushak og‘riqlari yoki zaifliklari paydo bo‘lganda, ayniqsa ular o‘zini yomon his qilganda yoki isitma kuzatilganda darhol shifokorga murojaat qilishlari kerakligi haqida ogohlantirilishi lozim.
Boshqa statinlar kabi, atorvastatinni rabdomiolizga moyil bo‘lgan bemorlarga ehtiyotkorlik bilan buyurish kerak. KFK faolligi quyidagi holatlarda davolashni boshlashdan oldin o‘lchanishi kerak: buyrak yetishmovchiligi, qalqonsimon bez gipofunksiyasi, individual yoki tug‘ma mushak kasalliklari, statinlar yoki fibratlar bilan intoksikatsiya tarixi, jigar kasalliklari va/yoki alkogolni ko‘p miqdorda iste’mol qilish tarixi, qarilik (70 yoshdan katta), bunday o‘lchovlarni o‘tkazish zaruriyati rabdomiolizga boshqa moyilliklar mavjudligi bilan aniqlanishi kerak.
Bunday hollarda davolashning xavf-xatari va ijobiy ta'siri nisbatini hisobga olish kerak va klinik kuzatuv tavsiya etiladi. Agar KFK faolligi dastlabki holatda sezilarli darajada oshgan bo‘lsa (maksimal ruxsat etilgan qiymatning 5 martasidan ortiq), davolashni boshlash kerak emas. Terapiyada statinlar bilan davolanish vaqtida mushaklardagi og‘riq, zaiflik yoki kramplar paydo bo‘lsa, bemorda KFK faolligini aniqlash kerak. Agar bu daraja yuqori me’yorning 5 martasidan ko‘proq oshgan bo‘lsa, davolashni to‘xtatish zarur. Agar mushak simptomlari og‘ir shaklga ega bo‘lib, kundalik noqulaylik keltirib chiqarsa, hatto KFK faolligi yuqori me’yordan 5 martaga oshmagan bo‘lsa ham, davolashni to‘xtatish kerak. Agar simptomlar yo‘qolsa va KFK faolligi normaga qaytsa, atorvastatin saqlovchi preparatni minimal dozada va diqqat bilan kuzatish sharti bilan qayta buyurish mumkin. KFK faolligini oshishi, ko‘krak qafasidagi og‘riqning differensial diagnostikasida infarkt ehtimolini baholashda hisobga olinishi kerak.
Interstitsial o‘pka kasalligining rivojlanishi haqida ba’zi xabarlar kelib tushgan, ayniqsa uzoq muddatli davolashda. Bu kasallik hansirash, samarali bo‘lmagan yo‘tal va umumiy holatning yomonlashuvi (charchoq, vazn yo‘qotish va isitma) bilan tavsiflanadi. Agar interstitsial o‘pka kasalligi rivojlanishi gumon qilinsa, atorvastatin saqlovchi preparat bilan davolashni to‘xtatish kerak.
Atsetilsalitsil kislotasi (ASK)
ASK trombotsitlar agregatsiyasiga ta’sir ko‘rsatishi bir necha kun davomida saqlanib turadi. Agar rejalashtirilgan operatsiya davomida qon ketishini butunlay istisno qilish zarur bo‘lsa, operatsiyadan oldin ASKni qabul qilishni to‘xtatish kerak. ASK qabul qilish oshqozon-ichak qon ketishi xavfi bilan bog‘liq. Bemorlarni oshqozon-ichak qon ketishi simptomlari va shifokorga murojaat qilish zarurati haqida ogohlantirish lozim. Agar oshqozon-ichakda yaralar va qon ketishi rivojlansa, ASK bilan davolash to‘xtatiladi.
ASK haddan tashqari dozada qabul qilinishi, ayniqsa keksa yoshdagi bemorlarda xavflidir. Glyukoza-6-fosfat degidrogenaza tanqisligining og‘ir shakllarida ASK gemoliz va gemolitik kamqonlikka olib kelishi mumkin. Gemoliz xavfini oshiruvchi omillar – isitma, o‘tkir infeksiyalar va yuqori dozada ASK preparatlarini qabul qilishdir.
Agar teri va/yoki shilliq pardalar reaksiyalari paydo bo‘lsa, ushbu kombinatsiyani qabul qilishni to‘xtatish kerak. ASK siydik kislotasini organizmdan chiqarishni kamaytiradi, bu podagra xurujiga moyil bemorlarda kasallik rivojlanishiga sabab bo‘lishi mumkin.
Diuretiklar bilan bir vaqtda qabul qilinganda buyrak yetishmovchiligi xavfi tufayli bemorlarni gidratatsiya qilish va buyrak funksiyasini, ayniqsa davolashning boshida, nazorat qilish kerak. Metotreksat bilan birgalikda davolashda esa periferik qon manzarasini kuzatish tavsiya etiladi.
Transport vositalarini boshqarish va mexanizmlarga ta’siri
Bosh aylanishining rivojlanish ehtimoli tufayli, yuqori darajadagi diqqatni va tez psixomotor reaktsiyalarni talab qiluvchi faoliyat bilan shug‘ullanishda ehtiyotkorlikka rioya qilish zarur.