Agar quyida sanab o‘tilgan holatlar, kasalliklar yoki xavf omillari mavjud bo‘lsa, kombinatsiyalangan peroral kontratseptivlar (KPK) qo‘llanishi mumkin bo‘lgan xavf va foydani har bir bemor uchun sinchiklab baholash va ayol bilan bu masalani muhokama qilish kerak. Ushbu holatlar, kasalliklar yoki xavf omillari avval mavjud bo‘lmagan bo‘lsa-da, ularning birinchi belgilari paydo bo‘lsa yoki ular og‘irlashsa, ayol darhol shifokor bilan maslahatlashishi lozim. Shifokor preparatni to‘xtatish zarurligi haqida qaror qabul qilishi mumkin.
Yurak-qon tomir tizimi kasalliklari
Venoz va arterial trombozlar va tromboemboliyaning (masalan, chuqur venalar trombozi, o‘pka arteriyasi tromboemboliyasi, miokard infarkti, insult) rivojlanish tezligi KPK qabul qilinishi bilan oshishi mumkin. Ushbu kasalliklar kam hollarda kuzatiladi. Venoz tromboemboliyaning rivojlanish xavfi ushbu preparatlarni qabul qilishning birinchi yilida eng yuqori bo‘ladi. Venoz va/yoki arterial tromboz va tromboemboliyaning rivojlanish xavfi quyidagilarda ortadi:
• yosh o‘tishi bilan;
• chekuvchilarda (sigaretlar soni ortishi yoki yosh oshishi bilan xavf ham oshadi, ayniqsa 35 yoshdan katta ayollarda);
• agar oilada anamnez og‘ir bo‘lsa (ya’ni, yaqin qarindoshlarda yoki ota-onada yoshligida venoz yoki arterial tromboemboliyaning kuzatilgan holatlari bo‘lsa). Irsyiy moyillik bo‘lgan taqdirda, ayolni mutaxassis ko‘rishi va KPK qabul qilish imkoniyati haqida xulosa berishi kerak;
• semizlikda (tana massasi indeksi 30 kg/m² dan yuqori bo‘lsa);
• dislipoproteinemiya bo‘lsa;
• arterial gipertenziya mavjud bo‘lsa;
• migren kuzatilsa;
• yurak qopqog‘i kasalliklari mavjud bo‘lsa;
• bo‘lmachalar fibrillyatsiyasi kuzatilsa;
• uzoq muddatli harakatsizlikda, og‘ir jarrohlik amaliyoti yoki oyoqlarga qilingan jarrohlik operatsiyalari, shuningdek, keng ko‘lamli jarohatlar kuzatilsa.
Bunday holatlarda KPK qabul qilishni to‘xtatish tavsiya etiladi (agar jarrohlik operatsiyasi rejalashtirilgan bo‘lsa, operatsiyadan kamida to‘rt hafta oldin to‘xtatish kerak) va harakatsizlik tugaganidan keyin ikki hafta davomida qabul qilishni davom ettirmaslik lozim. Varikoz kengayishi va yuzaki tromboflebit venoz tromboemboliyaning rivojlanishida qanday rol o‘ynashi borasidagi masala haligacha munozarali hisoblanadi. Tug‘ruqdan keyingi davrda tromboemboliyaning rivojlanish xavfi yuqoriligini hisobga olish kerak.
Periferik qon aylanishi buzilishlari diabet, tizimli qizil bo‘richa, tetaniya, gemolitik uremik sindrom, surunkali yallig‘lanishli ichak kasalliklari (Kron kasalligi yoki nospetsifik yarali kolit) va sirpanchiq hujayrali anemiyada ham kuzatilishi mumkin. KPK qabul qilish paytida migren tezligi va og‘irligi oshishi (bu miya qon tomir kasalliklariga olib kelishi mumkin) preparatlarni darhol to‘xtatish uchun asos bo‘lishi mumkin.
O‘smalar
Bachadon bo‘yni saratoni rivojlanishining asosiy xavf omili papilomavirusning uzoq muddatli saqlanishidir. Ayrim epidemiologik tadqiqotlar ushbu xavfning KPKni uzoq muddat qo‘llash bilan ortishi mumkinligini ko‘rsatmoqda, biroq bu hali qarama-qarshi masala bo‘lib qolmoqda, chunki natijalarda bachadon bo‘ynining holati va jinsiy xulq-atvor kabi xavf omillari, shuningdek, to‘siqli kontratseptsiya usullarining kamroq qo‘llanilishi ham hisobga olingan-o‘linmaganligi aniq emas. KPK va ko‘krak bezi saratoni o‘rtasidagi bog‘liqlik isbotlanmagan. Hozirgi paytda KPK qabul qilayotgan ayollarda ko‘krak bezi saratoni rivojlanishi bilan bog‘liq nisbiy xavf biroz oshgan. Ushbu xavf preparatni qabul qilish to‘xtatilgandan keyin 10 yil ichida asta-sekin kamayadi. Rivojlanish xavfi ko‘krak bezi saratoni KPKni qabul qilayotgan ayollarda yaxshiroq kuzatilishi va erta diagnostika tufayli bo‘lishi mumkin. KPKni qachondir qo‘llagan ayollarda ko‘krak bezi saratoni erta bosqichda aniqlanadi va u klinik jihatdan yengilroq kechadi.
Kamdan-kam hollarda, KPK qabul qilinishi fonida jigar o‘smalari rivojlanishi kuzatilgan, juda kam hollarda esa ular xavfli bo‘lgan va ayrim hollarda hayot uchun xavfli bo‘lgan ichki qorin bo‘shlig‘ida qon ketishga olib kelgan. Qorin sohasida kuchli og‘riqlar paydo bo‘lishi, jigar kattalashishi yoki ichki qorin bo‘shlig‘ida qon ketishi belgilari kuzatilsa, differentsial diagnostika jarayonida KPK qabul qiluvchi bemorlarda jigar o‘smalari mavjudligi ehtimolini inobatga olish kerak.
Boshqa holatlar
Gipertriglitseridemiya bo‘lgan (yoki oilaviy anamnezida ushbu holat mavjud bo‘lgan) ayollarda KPK qabul qilish davrida pankreatit rivojlanish xavfi oshishi mumkin. KPK qabul qilgan ko‘plab ayollarda qon bosimining biroz oshishi kuzatilgan bo‘lsa-da, klinik jihatdan ahamiyatli oshish kam uchraydi. Biroq, agar KPK qabul qilish paytida doimiy, klinik ahamiyatga ega bo‘lgan qon bosimining oshishi rivojlansa, ushbu preparatlarni to‘xtatish va arterial gipertenziyani davolashni boshlash kerak. Agar hipotenziv terapiya yordamida qon bosimi me’yorga keltirilsa, KPK qabul qilishni davom ettirish mumkin.
Quyidagi holatlar homiladorlik davrida yoki kombinatsiyalangan peroral kontratseptivlarni qabul qilish paytida rivojlanishi yoki og‘irlashishi mumkinligi haqida ma’lumotlar mavjud, ammo bu holatlar bilan KPK qabul qilish o‘rtasidagi bog‘liqlik isbotlanmagan: sariqlik va/yoki xolestaz bilan bog‘liq qichishish, o‘t pufagida tosh hosil bo‘lishi, porfiriya, tizimli qizil bo‘richa, gemolitik uremik sindrom, Sidenxem xoreyasi, homiladorlik gerpesi, otoskleroz bilan bog‘liq eshitish yo‘qolishi. KPK qabul qilish fonida Kron kasalligi va nospetsifik yarali kolit holatlari ham qayd etilgan. Irsyiy angionevrotik shish shakllari bo‘lgan ayollarda ekzogen estrogenlar angionevrotik shish simptomlarini keltirib chiqarishi yoki yomonlashtirishi mumkin.
O‘tkir yoki surunkali jigar funksiyasi buzilishlari KPK qabul qilishni to‘xtatishni talab qilishi mumkin, bu holat jigar funksiyasi me’yorga qaytmaguncha davom ettiriladi. Homiladorlik davrida yoki jinsiy gormonlarni qabul qilish paytida rivojlangan xolestatik sariqlikning qaytalanishi KPK qabul qilishni to‘xtatish uchun sabab bo‘ladi. KPK insulin rezistentligiga va glyukoza tolerantligiga ta’sir qilishi mumkin bo‘lsa-da, kam dozali KPK (<0,05 mg etinilestradiol) qabul qilayotgan qandli diabet bilan kasallangan bemorlarda terapevtik rejimni o‘zgartirish zarur emas. Shunga qaramay, qandli diabet bilan kasallangan ayollar KPK qabul qilish davrida sinchkovlik bilan kuzatilishi kerak.
Ba’zan, ayniqsa homiladorlik davrida xloazma mavjud bo‘lgan ayollarda xloazma rivojlanishi mumkin. KPK qabul qilayotgan va xloazmaga moyil bo‘lgan ayollar uzoq vaqt quyoshda turishdan va ultrabinafsha nurlar ta’siridan saqlanishlari kerak.
Homiladorlik, ilgari kuzatilmagan migrenga o‘xshash bosh og‘rig‘i, flebit yoki flebotrombozning dastlabki belgilari (oyoqlarda odatiy bo‘lmagan og‘riq yoki tomirlarning shishishi), sariqlik, ko‘rish qobiliyatining buzilishi, miya qon tomir kasalliklari, nafas olish yoki yo‘tal paytida noaniq kelib chiqadigan og‘riqlar, ko‘krak qafasida og‘riq va siqilish hissi, qon bosimining oshishi kuzatilgan taqdirda kontratseptsiya (davolash) darhol to‘xtatilishi kerak. Shuningdek, homiladorlik rejalashtirilayotganidan 3 oy oldin, jarrohlik amaliyoti rejalashtirilganidan 6 hafta oldin va uzoq muddatli harakatsizlik paytida KPK qabul qilish to‘xtatilishi lozim.
Diareya va qayt qilish holatlarida kontratseptsiya samaradorligi pasayadi, shuning uchun preparatni qabul qilishni to‘xtatmasdan, qo‘shimcha ravishda gormonlarsiz kontratseptsiya usullaridan foydalanish lozim.
Laborator testlar
KPK qabul qilish ba’zi laborator testlar natijalariga ta’sir qilishi mumkin, jumladan jigar, buyrak, qalqonsimon bez, buyrak usti bezlari funksiyasi, plazmadagi transport oqsillari darajasi, uglevodlar almashinuvi ko‘rsatkichlari, qon ivish va fibrinoliz parametrlariga. Laboratoriya xodimlarini peroral kontratseptivlar qabul qilinayotgani haqida ogohlantirish kerak. Terining allergik testlarida natijalar o‘zgarishi va luteinizatsion gormon (LG) va follikulani stimullovchi gormon (FSH) konsentratsiyasi pasayishi mumkin. Kontratseptiv ta’siri to‘liq darajada qabul qilish boshlanganidan 14-kunida namoyon bo‘ladi, shuning uchun dastlabki ikki hafta davomida qo‘shimcha gormonlarsiz (to‘siqli) kontratseptsiya usullaridan foydalanish tavsiya etiladi.
Preparat normal hayz davrining shakllanishi davrida jinsiy voyaga yetish jarayoniga ta’sir qilmaydi. Tug‘ruqdan keyingi davrda preparatni buyurish faqat birinchi normal hayz ko‘rishdan keyin tavsiya etiladi. Gormonal kontratseptsiya qabul qilishning dastlabki uch haftasida oralig‘ida qon ketish kuzatilsa, preparatni qabul qilishni davom ettirish mumkin, chunki bu holat odatda o‘z-o‘zidan to‘xtaydi. Agar preparatni qabul qilishning 7 kunlik tanaffusi davomida qon ketishi kuzatilmasa, homiladorlik ehtimolini istisno qilmaguncha tabletkalarni qabul qilishni to‘xtatish kerak.
Hayz sikliga ta'siri
KPK qabul qilish fonida, ayniqsa dastlabki oylarda, tartibsiz (atsiklik) vaginal qon ketishlar (yengil qon ketish yoki o‘tkir qon ketish) kuzatilishi mumkin. Shuning uchun, har qanday tartibsiz qon ketishni baholash taxminan uch hayz sikli davom etadigan moslashuv davridan so‘ng amalga oshirilishi kerak. Agar tartibsiz qon ketishlar davom etsa yoki avval muntazam bo‘lgan sikllardan keyin rivojlansa, xavfli o‘smalar yoki homiladorlikni istisno qilish uchun sinchiklab tekshiruv o‘tkazish kerak. Ba’zi ayollarda tabletkalarni qabul qilishni to‘xtatish davrida bekor qilinish qon ketishi kuzatilmasligi mumkin. Agar KPK qo‘llash bo‘yicha tavsiyalarga rioya qilingan bo‘lsa, ayolning homilador bo‘lish ehtimoli juda past. Ammo, agar KPK tartibsiz qo‘llangan bo‘lsa va ikki marta ketma-ket qon ketish kuzatilmasa, homiladorlik aniqlanmaguncha preparatni qabul qilishni davom ettirish mumkin emas.
Tibbiy ko‘riklar
"Bellune 35" preparatini qabul qilishni boshlashdan yoki davom ettirishdan oldin ayol umumiy tibbiy ko‘rikdan, jumladan, arterial bosimni o‘lchash, yurak urish tezligini aniqlash, tana massasi indeksini aniqlash va ginekologik tekshiruvdan, jumladan, ko‘krak bezlarini o‘rganish va bachadon bo‘yni sidirg‘isini sitologik tekshiruvdan (Papanikolaou testi) o‘tishi kerak. Homiladorlikni istisno qilish ham talab etiladi. Qo‘shimcha tadqiqotlar hajmi va nazorat ko‘riklarining chastotasi individual tarzda belgilanadi. Odatda, bunday ko‘riklar yiliga kamida 2 marta o‘tkazilishi kerak. Ayolga "Bellune 35" kabi preparatlar OIV (OITS) va jinsiy yo‘l bilan yuqadigan boshqa kasalliklardan himoya qilmasligini tushuntirish lozim.
Transport vositalari va mexanizmlarni boshqarish qobiliyatiga ta'siri
Ta'sir aniqlanmagan.