Agar quyida sanab o‘tilgan holatlar yoki xavf omillari mavjud bo‘lsa, davolashning mumkin bo‘lgan xavfi va kutilayotgan foydasi ehtiyotkorlik bilan baholanishi va ayol bu dori vositasini qabul qilishga qaror qilguniga qadar uni muhokama qilish kerak. Mavjud kasallik alomatlarining kuchayishi, kasallikning zo‘rayishi yoki ushbu holatlar yoki xavf omillarining dastlabki belgilari paydo bo‘lganda, ushbu preparat qo‘llanilganda shifokor bilan maslahatlashish zarur. Shifokor preparatni bekor qilish zarurligi haqida qaror qabul qilishi mumkin.
Tromboz
Kombinatsiyalangan oral kontratseptivlarni (KOK) qabul qilayotgan ayollarda chuqur venalar trombozi xavfi, KOK qabul qilmayotganlarga qaraganda yuqoriroq, ammo homiladorlik paytidagi xavfdan kamroq. Epidemiologik tadqiqotlar natijalari KOK qabul qilish va tromboz va tromboemboliyaga olib keluvchi kasalliklar, jumladan miokard infarkti, insult, chuqur vena trombozi va o‘pka emboliyasi xavfi o‘rtasida bog‘liqlik mavjudligini ko‘rsatadi. Ushbu asoratlar kam uchraydi. Venoz tromboemboliyaning (VTE) rivojlanish xavfi birinchi yil davomida, asosan dastlabki 3 oyda eng yuqori bo‘ladi. Xavf birinchi marta KOK qabul qilinganda yoki o‘sha yoki boshqa KOKni qayta boshlaganda (4 hafta yoki undan ortiq tanaffusdan keyin) yuqoriroq bo‘ladi. Past dozali KOK (<50 mkg etinilestradiol) qabul qilayotgan bemorlarda VTE umumiy xavfi KOK qabul qilmayotgan homilador bo‘lmagan bemorlarga nisbatan 2-3 marta yuqori, ammo bu xavf homiladorlik va tug‘ruq paytidagi xavfdan pastroq bo‘lib qoladi. Juda kam hollarda venoz yoki arterial tromboemboliya o‘limga olib kelishi mumkin. CHT, chuqur vena trombozi va/yoki o‘pka arteriyasi emboliyasi shaklida namoyon bo‘lib, istalgan KOKni qo‘llashda yuzaga kelishi mumkin. Juda kam hollarda KOK qabul qilganda boshqa qon tomirlarida tromboz rivojlanishi mumkin, masalan, jigar, ichak, buyrak, miya yoki ko‘z to‘r pardasi tomirlarida. Chuqur vena trombozi (CHVT) belgilari: pastki oyoqning bir tomonlama shishishi yoki pastki oyoqdagi tomir bo‘ylab shish, faqat tik turganda yoki yurishda pastki oyoqda og‘riq yoki noqulaylik, zararlangan pastki oyoqda mahalliy haroratning oshishi, pastki oyoq terisining qizarishi yoki rangining o‘zgarishi. O‘pka arteriyasi tromboemboliyasi (OATE) belgilari: nafas olishning qiyinlashishi yoki tezlashishi; to‘satdan yo‘tal, shu jumladan qonli yo‘tal; ko‘krak qafasidagi o‘tkir og‘riq, chuqur nafas olganda kuchayishi mumkin; bezovtalik hissi; kuchli bosh aylanishi; tezlashgan yoki notekis yurak urishi. Ushbu belgilarning ba'zilari (masalan, nafas qisilishi, yo‘tal) o‘ziga xos bo‘lmagan va noto‘g‘ri talqin qilinishi mumkin — boshqa og‘ir yoki engilroq hodisalar (masalan, nafas olish yo‘llari infeksiyasi) belgisi sifatida. Agar KOK qabul qilayotgan ayollarda yuqorida sanab o‘tilgan belgilardan biri paydo bo‘lsa, darhol shifokor bilan maslahatlashish zarur. VTE xavfi quyidagilarga bog‘liq ravishda ortadi: yosh bilan;chekishda (kuchli chekish va yoshning ortishi bilan xavf ham ortadi, ayniqsa 35 yoshdan katta ayollarda. 35 yoshdan katta ayollarga agar ular Bonade® preparatini qabul qilmoqchi bo‘lsa, chekishni tashlash tavsiya etiladi);og‘ir oilaviy anamnezda (masalan, yoshligida ota-onasi yoki yaqin qarindoshlarida venoz tromboemboliyaning holatlari bo‘lgan). Agar irsiy moyillikdan shubhalansa, ayol istalgan gormonal kontratsepsiyani qabul qilishdan oldin mutaxassis bilan maslahatlashishi kerak;uzoq muddatli immobilizatsiyada, jiddiy jarrohlik operatsiyalarida, pastki oyoqlarda har qanday operatsiyalar yoki katta jarohatlarda. Ushbu holatlarda KOK qo‘llashni to‘xtatish kerak (rejalashtirilgan operatsiya holatida kamida 4 hafta oldin) va to‘liq harakat faolligi tiklanganidan keyin ikki haftagacha uni qayta boshlamaslik kerak. Agar Bonade® preparatini qabul qilish oldindan to‘xtatilmagan bo‘lsa, trombozga qarshi davolashni ko‘rib chiqish kerak;4 soatdan ortiq davom etgan aviaparvozlar paytida;semizlikda (TMI 30 kg/m2 dan yuqori).
Arterial tromboemboliya asoratlari yoki miya qon aylanishining buzilishi xavfi quyidagilarga bog‘liq ravishda ortadi: yosh bilan;chekishda (kuchli chekish va yosh ortishi bilan xavf ham ortadi, ayniqsa 35 yoshdan katta ayollarda. 35 yoshdan katta ayollarga agar ular Bonade® preparatini qabul qilmoqchi bo‘lsa, chekishni tashlash tavsiya etiladi);dislipoproteinemiya;arterial gipertenziya;migren;yurak klapan apparati kasalliklari;atriyal fibrilatsiya;og‘ir oilaviy anamnezda (masalan, yoshligida ota-onasi yoki yaqin qarindoshlarida arterial tromboz holatlari bo‘lgan). Tug‘ma moyillikdan shubha qilinganda, ayol gormonal kontratseptsiya qabul qilishga qaror qilishdan oldin mutaxassis bilan maslahatlashishi kerak. Periferik qon aylanishining buzilishi diabet, sistematik qizil volchanka, gemolitik-uremik sindrom, ichakning surunkali yallig‘lanish kasalliklari (Kron kasalligi yoki yarali kolit) va serpusimon hujayrali anemiya bilan ham kuzatilishi mumkin. Tug‘ruqdan keyingi davrda tromboemboliya xavfining oshishi e'tiborga olinishi lozim. Agar Bonade® preparatini qabul qilish davrida migren xurujlarining chastotasi yoki og‘irligi oshsa (bu miya qon aylanishining buzilishi belgisi bo‘lishi mumkin), preparatni darhol bekor qilish lozim. Varikoz tomir kengayishi va yuzaki tromboflebitning VTE rivojlanishidagi roli bo‘yicha yagona fikr yo‘q.
O‘smalar
Bachadon bo‘yni saratonining eng muhim xavf omili - bu uzoq muddat davom etuvchi papillomavirus infeksiyasidir. Ba'zi epidemiologik tadqiqotlar uzoq muddat davomida KOK qabul qilish ushbu xavfni oshirishiga hissa qo‘shishi mumkinligini ko‘rsatadi. Biroq, bu natija qanchalik darajada boshqa omillarga bog‘liq ekanligi, masalan, bachadon bo‘ynini skrining qilish va jinsiy hayotda erkinroq bo‘lish yoki kontratseptiv vositalardan voz kechish, bo‘yicha hali ham munozaralar davom etmoqda. 54 ta epidemiologik tadqiqot natijalarining meta-tahlili KOK qabul qiluvchi ayollarda sut bezi saratonining aniqlanish xavfining biroz oshganini ko‘rsatadi (nisbiy xavf 1.24). Ushbu xavf KOKni qabul qilish to‘xtatilganidan keyin 10 yil davomida asta-sekin kamayadi. Sut bezi saratoni 40 yoshgacha bo‘lgan ayollarda kam uchraydi, shuning uchun KOKni qabul qilgan yoki ilgari qabul qilgan ayollarda sut bezi saratonining aniqlanishidagi o‘sish umumiy xavfga nisbatan oz ahamiyatga ega. Ushbu tadqiqot ma'lumotlari sabab-oqibat bog‘liqligini tasdiqlamaydi. KOK qabul qilgan ayollarda sut bezi saratonining aniqlanishining oshishi erta diagnostika, preparatlarning biologik ta'siri yoki ushbu omillarning kombinatsiyasi bilan bog‘liq bo‘lishi mumkin. KOK qabul qilgan yoki ilgari qabul qilgan ayollarda aniqlangan sut bezi saratoni odatda KOK qabul qilmagan bemorlarnikiga nisbatan kamroq klinik rivojlangan bo‘ladi. Ayrim ayollarda KOK qabul qilishda jigar o‘simtalari, kam hollarda esa malign o‘simtalar aniqlangan. Kam hollarda bunday o‘simtalar hayot uchun xavfli bo‘lgan qorin ichki qon ketishiga olib kelishi mumkin. Agar KOK qabul qilayotgan ayollarda qorin yuqori qismida kuchli og‘riq, jigar kattalashishi yoki qorin ichki qon ketishining belgisi paydo bo‘lsa, darhol shifokor bilan maslahatlashish kerak.
Boshqa holatlar
Gipertrigliseridemiya bilan og‘rigan yoki oilaviy anamnezda ushbu kasallik bo‘lgan ayollarda KOK qabul qilganda pankreatit xavfi oshishi mumkin. Ko‘pgina ayollarda KOK qabul qilishda qon bosimi biroz oshgan bo‘lsa-da, klinik ahamiyatga ega oshish kam uchraydi. Ammo, agar KOK qabul qilish paytida qon bosimi klinik ahamiyatga ega darajada oshsa (140/90 mm sim. ust.), Bonade® preparatini qabul qilish to‘xtatilishi va arterial gipertenziyani davolash boshlanishi kerak. Agar qon bosimi gipotenziya davosi bilan me’yorga keltirilsa, preparat qabul qilishni davom ettirish mumkin. KOK jigar funksiyasining o‘tkir yoki surunkali buzilishlarida bekor qilinishi kerak, bu holatlar jigar ko‘rsatkichlari normal holatga qaytmaguncha davom etadi. Homiladorlik davrida yoki KOK qabul qilish davrida ilk marta paydo bo‘lgan xolestatik sariqlikning qaytalanishi preparatni qabul qilishni to‘xtatishni talab qiladi. KOK qabul qilish (jumladan Bonade® preparatini) quyidagi holatlarning paydo bo‘lishiga yoki yomonlashishiga olib kelishi mumkin, garchi bu holatlar bilan ushbu preparatlar o‘rtasidagi bog‘liqlik aniq bo‘lmasa ham: xolestaz bilan bog‘liq sariqlik va/yoki qichishish, o‘t toshlari, porfiriya, sistematik qizil volchanka, gemolitik-uremik sindrom, Sidenham xoreyasi, avvalgi homiladorlikda gerpes, otoskleroz bilan bog‘liq eshitish qobiliyatini yo‘qotish. Garchi KOK periferik insulin rezistentligiga va glyukoza tolerantligiga ta’sir qilishi mumkin bo‘lsa-da, diabet kasalligi bo‘lgan ayollarga, odatda, past dozalardagi KOK qabul qilganda gipoglikemik dorilarning dozasi yoki rejimini o‘zgartirish talab qilinmaydi. Biroq, bunday ayollar diqqat bilan kuzatib borilishi kerak. Kron kasalligi va yarali kolit KOK qabul qilish bilan bog‘liq bo‘lishi mumkin. Ba’zan xloazma (yuz terisida giperpigmentatsiya) paydo bo‘lishi mumkin, ayniqsa, u homiladorlik davrida kuzatilgan bo‘lsa. Xloazmaga moyilligi bo‘lgan ayollar KOK qabul qilayotgan paytda to‘g‘ridan-to‘g‘ri quyosh nurlari va boshqa ultrabinafsha nurlanish ta’siridan saqlanishlari kerak. Akne (husnbuzar) belgilari odatda terapiya boshlanganidan 3-4 oy o‘tib yo‘qoladi. Ayollar Bonade® preparati ularni OIV infeksiyalari va jinsiy yo‘l bilan yuqadigan boshqa kasalliklardan himoya qilmasligi haqida ogohlantirilishi kerak.
Samaradorlikning pasayishi
KOK samaradorligi, masalan, tabletkalarni o‘tkazib yuborish, me’da-ichak traktining buzilishi (qusish, diareya) yoki boshqa dori vositalarini bir vaqtda qabul qilish kabi holatlarda pasayishi mumkin.
Hayz siklining buzilishi
Har qanday KOK qabul qilish paytida, ayniqsa dastlabki oylar davomida, hayz ko‘rishning buzilishi (loyqa ajralmalar yoki "o‘rtadagi" qon ketish) kuzatilishi mumkin. Odatda, Bonade® preparatiga moslashgandan so‘ng (odatda 3 sikldan keyin) qon ketishlar to‘xtaydi. Agar qon ketish davom etsa va uning og‘irligi ortib borayotgan bo‘lsa, mutaxassis bilan maslahatlashish kerak.
Navbatdagi qon ketishning bo‘lmasligi
Ba’zi ayollarda navbatdagi qon ketish preparatni qabul qilish to‘xtatilgan vaqtda kuzatilmaydi. Agar preparat ko‘rsatmalarga muvofiq qabul qilingan bo‘lsa, homiladorlik ehtimoli kam. Ammo, agar tabletkalar tartibsiz qabul qilingan bo‘lsa yoki qon ketish ikki marta ketma-ket kuzatilmagan bo‘lsa, preparatni qabul qilishni davom ettirishdan oldin homiladorlikni istisno qilish kerak.
Laborator tekshiruvlar
KOK qabul qilish laborator tekshiruvlar natijalariga ta’sir ko‘rsatishi mumkin, jumladan, jigar, qalqonsimon bez, buyrak usti bezlari va buyraklarning biokimyoviy ko‘rsatkichlari, plazma oqsillari, masalan, kortikosteroidlarni bog‘lovchi globulin konsentratsiyasi, shuningdek, qonda lipid/lipoprotein tarkibi, uglevod almashinuvi va qon ivish tizimi ko‘rsatkichlariga ta’sir qilishi mumkin. Ammo, odatda, og‘ishlar normal laborator ko‘rsatkichlari doirasida qoladi.
Tibbiy ko‘rik
Bonade® preparatini birinchi marta tayinlashdan yoki qayta boshlashdan oldin, batafsil tibbiy tarixni yig‘ish va kontrendikatsiyalar, maxsus ko‘rsatmalar va ehtiyot choralari bilan hisoblashgan holda tibbiy ko‘rikdan o‘tish kerak. Tekshiruvni muntazam ravishda takrorlash kerak. Muntazam tibbiy tekshiruvlar KOK qabul qilish paytida paydo bo‘lishi mumkin bo‘lgan kontrendikatsiyalar (masalan, tranzitor ishemik holatlar va boshqalar) yoki xavf omillari (masalan, oilaviy anamnezda venoz yoki arterial tromboz mavjudligi) tufayli ham zarur. Bunday tekshiruvlarning davriyligi va xarakteri tasdiqlangan amaliy metodikalarga asoslangan bo‘lishi kerak va u alohida bemorga moslashtirilishi lozim. Umuman olganda, ular, avvalo, homiladorlikni istisno qilish, qon bosimi ko‘rsatkichlarini aniqlash, ko‘krak bezlari, qorin bo‘shlig‘i va kichik tos a’zolarining holatini, jumladan, bachadon bo‘yni epiteliyasining sitologik tekshiruvini, qon ivish tizimidagi buzilishlarni istisno qilishni o‘z ichiga olishi kerak. Preparatni uzoq muddat qabul qilganda tekshiruvdan kamida 6 oyda bir marta o‘tish zarur.
Ayol darhol shifokor bilan maslahatlashishi kerak:
• sog‘lig‘idagi har qanday o‘zgarishlar, ayniqsa qo‘llash bo‘yicha ko‘rsatmalarda keltirilgan holatlar;
• ko‘krak bezida lokal o‘simta mavjudligi;
• boshqa dori vositalari tayinlangan bo‘lsa;
• uzoq muddat immobilizatsiya kutilayotgan bo‘lsa (masalan, pastki oyoqqa gips bog‘lanishi), kasalxonaga yotqizish yoki operatsiya rejalashtirilgan bo‘lsa (4-6 hafta oldin shifokor bilan maslahatlashish kerak);
• odatdagidan kuchliroq bachadon qon ketishi yuzaga kelsa;
• ayol tabletkalarni birinchi haftada unutgan bo‘lsa va undan oldingi hafta jinsiy aloqa qilgan bo‘lsa;
• ikki marta ketma-ket navbatdagi qon ketish kuzatilmasa yoki homiladorlikdan shubhalansa (shifokor bilan maslahatlashmasdan keyingi blisterni qabul qilishni boshlamaslik kerak).
Transport vositalarini va mexanizmlarni boshqarish qobiliyatiga ta’siri
Transport vositalarini boshqarishda va potensial xavfli faoliyat turlari bilan shug‘ullanishda ehtiyot bo‘lish kerak, chunki Bonade® preparatini qabul qilish paytida kam hollarda bosh aylanishi mumkin.