Ibandron kislotasi - azot saqlovchi bisfosfonat bo‘lib, suyak rezorbsiyasi va osteoklastlar faoliyatini inhibe qiluvchi kuchli modda hisoblanadi. Ibandron kislotasi jinsiy bezlar faoliyatining to‘xtashi, retinoidlar, o‘sma va o‘sma ekstraktlari bilan bog‘liq suyak destruksiyasini oldini oladi (in vivo). Yosh (tez o‘suvchi) kalamushlarda o‘tkazilgan tadqiqotlarda ibandron kislotasi endogen suyak rezorbsiyasini ham inhibe qilgan, bu esa nazorat guruhidagi hayvonlarga nisbatan suyak massasining oshishiga olib kelgan. Hayvonlar modellarida o‘tkazilgan eksperimentlarda ibandron kislotasi osteoklastlar faoliyatining kuchli ingibitori ekani tasdiqlangan va hatto osteoporozni davolashda ishlatiladigan dozalardan 5000 marta yuqori dozalarda ham suyaklarning mineralizatsiyasini buzmagani ko‘rsatilgan.
Ibandron kislotasi uzoq muddat qo‘llanilganda ikki xil dozalash rejimida (kunlik yoki interval bilan davolash - davolashsiz uzoq muddatli davr bilan) kalamushlar, itlar va maymunlar ustida o‘tkazilgan tadqiqotlarda yangi normal suyak to‘qimalari hosil bo‘lishi va/yoki mexanik mustahkamlikning oshishi kuzatilgan, hatto terapevtik dozalarni, jumladan, toksik diapazondagi dozalarni qo‘llaganda ham. Bonviva® preparatini qo‘llashning har ikki rejimi MF4411 klinik tadqiqotida tasdiqlangan - kunlik 2.5 mg yoki 9-10 haftalik davolashsiz davrdan keyin 20 mg interval bilan qabul qilish sinovlari sinish chastotasi kamayishini ko‘rsatgan.
Postmenopauzali ayollarda Bonviva® preparatini (kunlik yoki interval bilan davolash, 9-10 haftalik davolashsiz davr bilan) peroral qabul qilish dozaga bog‘liq suyak rezorbsiyasi inhibe qilinishiga olib keluvchi biokimyoviy o‘zgarishlarni keltirib chiqargan, jumladan, siydikda suyak kollagenining biokimyoviy markerlari (dezoksipiridinolin va kollagen I tipidagi C- va N-telopeptidlarining krosslashgan shakllari) kontsentratsiyasining pasayishi kuzatilgan.
Davolash to‘xtatilgach, postmenopauzal osteoporozga xos bo‘lgan suyak rezorbsiyasining davolashdan oldingi yuqori darajasiga qaytish sodir bo‘ladi.
Postmenopauzali ayollardan davolashning ikkinchi va uchinchi yilida olingan suyak biopsiyalarining gistologik tahlili normal suyak to‘qimalarining mavjudligini va mineralizatsiya nuqsonlarining yo‘qligini ko‘rsatgan.
Bioekvivalentlik bo‘yicha o‘tkazilgan 1-faza tadqiqotida, 72 nafar postmenopauzali ayollar ishtirokida, ishtirokchilarga Bonviva® preparati 150 mg dan har 28 kunda (umumiy 4 doza) peroral ravishda qabul qilingan.
Ushbu tadqiqotda I tipli kollagenning krosslashgan C-telopeptid (CTX) kontsentratsiyasining kamayishi birinchi dozani qabul qilgandan keyin dastlabki 24 soat ichida kuzatilgani (o'rtacha 28% ga), maksimal o'rtacha kamayish esa 6 kundan keyin (69% ga) qayd etilgani aniqlangan. 3 va 4-dozalar qabul qilingandan keyin, har bir dozadan keyin 6 kundan so‘ng maksimal o‘rtacha kontsentratsiyaning kamayishi 74% ni tashkil etgan, 4-dozadan keyin 28 kundan keyin esa o‘rtacha kamayish 56% bo‘lgan. Preparatni to‘rtinchi dozadan keyin qabul qilish to‘xtatilganda, biokimyoviy markerlar konsentratsiyasi suyak rezorbsiyasini inhibe qiluvchi ta'sirning tugaganligini ko'rsatgan.
Ibandron kislotasi osteoklastlar zahirasini yangilash jarayoniga ta'sir qilmaydi. Ibandron kislotasining suyak to‘qimasiga nisbatan selektiv ta’siri uning gidroksiapatitga yuqori afiniteti bilan bog‘liq bo‘lib, bu suyakning mineral matritsasini tashkil qiladi. Ibandron kislotasi suyak rezorbsiyasini inhibe qiladi va suyak to‘qimalari hosil bo‘lishiga bevosita ta’sir ko‘rsatmaydi. Postmenopauzali ayollarda suyak yangilanishining yuqori tezligini reproduktiv yosh darajasiga tushiradi, bu esa suyak massasining progresiv oshishiga olib keladi.
Ibandron kislotasining kundalik yoki interval bilan qabul qilinishi suyak rezorbsiyasining pasayishiga olib keladi, bu siydik va qon zardobida suyak remodellanishi biokimyoviy markerlarining kamayishi, suyak mineral zichligining (BMZ) oshishi va sinishlar chastotasining pasayishi bilan namoyon bo‘ladi. Yuqori faollik va keng terapevtik diapazon preparatning past dozalarida va davolashsiz uzoq davrli interval bilan qo‘llash imkoniyatini beradi.
Suyak mineral zichligi (BMZ)
Ikki yil davom etgan ikki tomonlama ko‘r, ko‘p markazli tadqiqot (VM16549) postmenopauzali osteoporozga chalingan (lumbal umurtqalarning BMZ: boshlang‘ich T-indeksi -2.5 SD dan past bo‘lgan) ayollarda o‘tkazilgan bo‘lib, BMZ ko‘rsatkichlarining oshishi asosida Bonviva® preparatini 150 mg dozada oyiga 1 marta buyurish kunlik 2.5 mg dozada qabul qilish bilan bir xil samaradorlikka ega ekanligini ko‘rsatgan.
Tadqiqotning birinchi yilida olingan dastlabki tahlil ma'lumotlari tadqiqotning ikkinchi yilidagi keyingi tahlil bilan tasdiqlangan.
Jadval. L2-L4 bel umurtqalari, son, son bo‘yni va troxanter BMZ (mineral zichlik) ning boshlang‘ich ko‘rsatkichlar bilan taqqoslagan holda o‘rtacha oshishi (VM16549 tadqiqoti):
Mintaqa Birinchi yil Bonviva® 150 mg oyiga 1 marta (N=320) Birinchi yil Bonviva® 2.5 mg har kuni (N=318) Ikkinchi yil Bonviva® 150 mg oyiga 1 marta (N=291) Ikkinchi yil Bonviva® 2.5 mg har kuni (N=294)
Bel umurtqalari (L2-L4) 4.9% (DI 4.4, 5.3) 3.9% (DI 3.4, 4.3) 6.6% (DI 6.0, 7.1) 5.0% (DI 4.4, 5.5)
Son BMZ 3.1% (DI 2.8, 3.4) 2.0% (DI 1.7, 2.3) 4.2% (DI 3.8, 4.5) 2.5% (DI 2.1, 2.9)
Son bo‘yni BMZ 2.2% (DI 1.9, 2.6) 1.7% (DI 1.3, 2.1) 3.1% (DI 2.7, 3.6) 1.9% (DI 1.4, 2.4)
Troxanter BMZ 4.6% (DI 4.2, 5.1) 3.2% (DI 2.8, 3.7) 6.2% (DI 5.7, 6.7) 4.0% (DI 3.5, 4.5)
Bundan tashqari, prospektiv tahlil shuni ko‘rsatdiki, Bonviva® preparatining oyiga 1 marta 150 mg dozada qabul qilinishi bel umurtqalari BMZ ning oshishida kunlik 2.5 mg dozada qabul qilishdan samaraliroq bo‘lgan (birinchi yil p=0.002, ikkinchi yil p<0.001).
Birinchi yil yakunida 91.3% (p=0.005) bemorlarda, oyiga 1 marta Bonviva® 150 mg qabul qilgan, va 84% bemorlarda, har kuni 2.5 mg qabul qilgan, bel umurtqalaridagi BMZ oshgan yoki saqlanib qolgan. Ikkinchi yil oxirida esa 93.5% (p=0.004) bemorlarda, oyiga 1 marta Bonviva® 150 mg qabul qilgan, va 86.4% bemorlarda, har kuni 2.5 mg qabul qilgan, terapiyaga ijobiy javob kuzatilgan.
Son BMZ ga nisbatan birinchi yil oxirida oyiga 1 marta Bonviva® 150 mg qabul qilgan bemorlarning 90% (p<0.001) va har kuni Bonviva® 2.5 mg qabul qilgan bemorlarning 76.7% da BMZ oshgan yoki saqlanib qolgan. Ikkinchi yil oxirida esa 93.4% (p<0.001) oyiga 1 marta qabul qilgan va 78.4% har kuni qabul qilgan bemorlarda son BMZ oshishi yoki uning saqlanib qolishi kuzatilgan.
Bel va son BMZ ning umumiy baholash mezoniga ko‘ra, birinchi yil oxirida 83.9% (p<0.001) bemorlarda, oyiga 1 marta Bonviva® 150 mg qabul qilgan, va 65.7% bemorlarda, har kuni 2.5 mg qabul qilgan, terapiyaga ijobiy javob kuzatilgan. Ikkinchi yil oxirida esa 87.1% (p<0.001) oyiga 1 marta qabul qilgan va 70.5% har kuni qabul qilgan bemorlarda ijobiy javob qayd etilgan.
Biokimyoviy markerlar
Klinik jihatdan sezilarli darajada S-telopeptidning (CTX) zardobdagi konsentratsiyasi 3, 6, 12 va 24 oylik terapiya davomida kamaygani qayd etilgan. Birinchi yil oxirida Bonviva® oyiga 1 marta 150 mg dozada qabul qilgan bemorlarda CTX o‘rtacha 76% ga kamaygan, har kuni 2.5 mg qabul qilgan bemorlarda esa 67% ga kamaygan. Ikkinchi yil oxirida oyiga 1 marta qabul qilgan bemorlarda o‘rtacha 68% ga va har kuni qabul qilgan bemorlarda 62% ga kamayish qayd etilgan.
CTX konsentratsiyasining boshlang‘ich ko‘rsatkichlarga nisbatan 50% dan ortiq kamayishi birinchi yil oxirida oyiga 1 marta 150 mg qabul qilgan bemorlarning 83.5% (p=0.006) va har kuni 2.5 mg qabul qilgan bemorlarning 73.9% da kuzatilgan. Ikkinchi yil oxirida 78.7% (p=0.002) oyiga 1 marta 150 mg qabul qilgan va 65.6% har kuni qabul qilgan bemorlar ijobiy javob ko‘rsatgan.
VM16549 tadqiqoti Bonviva® preparatini oyiga 1 marta 150 mg va har kuni 2.5 mg qabul qilish sinish xavfini kamaytirish bo‘yicha kamida bir xil samaradorlikka ega ekanligini ko‘rsatgan.
Doklinik xavfsizlik ma'lumotlari
Hayvonlarda olib borilgan tadqiqotlarda toksik ta'sir faqat odamda maksimal ta'sirdan sezilarli darajada yuqori ekspozitsiyalarda kuzatilgan, shuning uchun klinik qo‘llash uchun unchalik ahamiyatga ega emas. Kansorogenlik va genotoksik faollik mavjudligini ko‘rsatuvchi ma'lumotlar aniqlanmagan.