Umumiy ko‘rsatmalar
Viramun bir vaqtning o‘zida quyidagi preparatlar bilan qo‘llanmasligi kerak: Truvada (tenofovir/emtritsitabin), Atripla (efaviren/emtritsitabin/tenofovir), yoki Hepsera (adefovir). Bemorlar antiretrovirus preparatlari bilan davolanish OIV va gepatit B ni boshqa odamlarga yuqishidan himoya qilmasligi haqida ogohlantirilishi kerak. Jinsiy aloqada tegishli ehtiyot choralarini qo‘llash zarur.
Laktatsidoz, jigar yog‘li distrofiyasi bilan kechuvchi og‘ir gepatomegaliya
OIV-infeksiyalangan bemorlarda nukleozid analoglari, shu jumladan tenofovir dizoproksil fumaratni boshqa antiretrovirus preparatlar bilan birga qo‘llashda laktatsidoz va yog‘li jigar distrofiyasi bilan kechuvchi jigar kattalashuvi holatlari, ba’zan o‘lim bilan yakunlangan holatlar qayd etilgan. Agar bemorda klinik belgilari (ovqat hazm qilish tizimi bilan bog‘liq: ko‘ngil aynishi, qayt qilish, qorin og‘rig‘i; umumiy holsizlik, ishtaha yo‘qolishi, vazn yo‘qotilishi; nafas olish buzilishi; nevrologik belgilar: harakat faoliyati buzilishi, mushak zaifligi) yoki laboratoriya belgilarida (qon zardobidagi sut kislotasi miqdori 5 mmol/l dan yuqori) laktatsidoz yoki og‘ir gepatotoksiklikka shubha tug‘ilsa, Viread bilan davolash to‘xtatilishi kerak.
Buyrak faoliyati buzilgan bemorlar
Tenofovir asosan buyraklar orqali chiqariladi. Klinika amaliyotida tenofovir qo‘llanganda buyrak yetishmovchiligi, kreatinin darajasining oshishi, gipofosfatemiya va Fanconi sindromi holatlari qayd etilgan. Barcha bemorlarda davolashni boshlashdan oldin, va klinik ko‘rsatmalarga ko‘ra, Viread bilan davolash davomida kreatinin klirensi hisoblanishi kerak. Buyrak faoliyati buzilish xavfi bo‘lgan bemorlarda, shu jumladan adefovir bilan davolash natijasida buyrak faoliyati buzilgan bemorlarda, hisoblangan kreatinin klirensi va qon zardobidagi fosfor darajasi muntazam kuzatib borilishi kerak. Preparatni nefrotoksik dori vositalari bilan bir vaqtda yoki yaqinda bunday preparatlar qabul qilingan hollarda qo‘llash tavsiya etilmaydi.
Kreatinin klirensi 30-49 ml/min bo‘lgan bemorlarda preparatning xavfsizligi va samaradorligi aniqlanmagan, shuning uchun preparat bilan davolashdan kutilayotgan foyda va buyrak toksikligi xavfini baholash kerak. Agar preparatni qo‘llash zarur bo‘lsa, qabul qilish oralig‘i tuzatilishi lozim. Bunday bemorlarda buyrak faoliyatini sinchiklab kuzatish kerak.
Yuqorida keltirilgan nojo‘ya ta’sirlar proksimal buyrak kanalchalarining tubulopatiyasi bilan bog‘liq bo‘lishi mumkin: rabdomioliz, osteomalatsiya (suyak og‘rig‘i bilan kechadi, ba’zida sinishlarga olib keladi), gipokaliemiya, mushak zaifligi, miopatiya, gipofosfatemiya. Ushbu hodisalarning rivojlanishi proksimal buyrak tubulopatiyasi bo‘lmaganda tenofovir bilan bog‘liq emas deb hisoblanadi.
OIV va gepatit B bilan infeksiyalangan bemorlar
OIV va gepatit B bilan infeksiyalangan bemorlarda Viread bilan davolash to‘xtatilgandan keyin jigar kasalligining og‘ir zo‘rayishi kuzatilishi mumkin. OIV va gepatit B bilan infeksiyalangan bemorlar davolash to‘xtatilganidan keyin bir necha oy davomida klinik va laboratoriya kuzatuvi ostida bo‘lishlari kerak. Ayrim holatlarda gepatit B ni davolashni qayta boshlash talab qilinishi mumkin. Jigar kasalligining og‘ir shakllari (masalan, jigar sirrozi) bo‘lgan bemorlarda davolashni to‘xtatish tavsiya etilmaydi, chunki terapiya to‘xtatilgandan keyin gepatit zo‘rayishi jigarning dekompensatsiyasiga olib kelishi mumkin.
Barcha gepatit B bilan infeksiyalangan bemorlar Viread bilan davolashni boshlashdan oldin OIV antitanalari bo‘yicha testdan o‘tishlari kerak. Rezistentlik rivojlanish xavfi tufayli, Viread OIV va gepatit B bilan infeksiyalangan bemorlarni davolashda tegishli antiretrovirus terapiyasi doirasida qo‘llanishi kerak. Lipodistrofiya
Antiretrovirus terapiya oluvchi bemorlarda yog‘ to‘qimalarining qayta taqsimlanishi yoki to‘planishi kuzatilgan, bu quyidagilarni o‘z ichiga oladi: markaziy tipdagi semirish, bel va bo‘yinda yog‘ to‘planishi ("buffalo horg‘i"), periferik yog‘ to‘qimasi va yuzdagi teri osti yog‘ miqdorining kamayishi, ko‘krak bezi gipertrofiyasi va Kushingoid ko‘rinish. Ushbu holatlarning mexanizmlari va uzoq muddatli oqibatlari hali noma’lum va ularning muayyan preparatlar bilan bog‘liqligi to‘g‘risida aniq sabab-oqibat aloqasi o‘rnatilmagan.
Suyak tizimiga ta’siri
Hayvonlarda tenofovir qo‘llanganda suyak to‘qimasiga toksik ta’sir kuzatilgan, bu suyak to‘qimasining mineral zichligining pasayishini o‘z ichiga oladi. Biroq, preparatni uzoq muddat (3 yildan ortiq) qo‘llash bilan o‘tkazilgan klinik tadqiqotlarda suyak to‘qimasi bilan bog‘liq klinik ahamiyatga ega patologik o‘zgarishlar qayd etilmagan. Shunga qaramay, proksimal buyrak tubulopatiyasi paytida suyak to‘qimasidagi patologik o‘zgarishlar (ba’zida sinishlarga olib kelishi mumkin) kuzatilishi mumkin. Suyak tizimi buzilishiga shubha tug‘ilganda, tegishli mutaxassis bilan maslahatlashish lozim.
Erta virusologik samarasizlik
OIV-infeksiyalangan bemorlar o‘rtasida o‘tkazilgan klinik tadqiqotlar shuni ko‘rsatdiki, faqat uchta nukleozidli qayta transkriptaza ingibitorlaridan iborat bo‘lgan terapevtik rejimlar odatda ikkita nukleozidli qayta transkriptaza ingibitori va birgalikda nukleozid bo‘lmagan qayta transkriptaza ingibitori yoki OIV-1 proteaza ingibitoridan iborat bo‘lgan uchlik rejimlarga qaraganda kamroq samaralidir. Ayniqsa, erta virusologik samarasizlik va rezistentlik keltirib chiqaruvchi mutatsiyalar (almashtirish turi bo‘yicha) yuqori chastotada kuzatilgan. Shu sababli, uchta nukleozidli ingibitorni o‘z ichiga olgan rejimlarni ehtiyotkorlik bilan qo‘llash kerak. Faqat uchta nukleozidli ingibitorlardan foydalaniladigan terapiya rejimlarida bemorlarni diqqat bilan kuzatib borish lozim; shuningdek, bunday holatlarda davolash rejimini o‘zgartirishni ko‘rib chiqish tavsiya etiladi.
Immunitetni tiklash sindromi
Kombinatsiyalangan antiretrovirus terapiya oluvchi OIV-infeksiyalangan bemorlarda immunitet tiklanish sindromi rivojlanishi kuzatilgan. Immunitet tanqisligining og‘ir darajasi bo‘lgan bemorlarda antiretrovirus terapiya boshlanganda, simptomlarsiz yoki rezidual oportyunistik infeksiyalarga nisbatan yallig‘lanish reaktsiyasi yuzaga kelishi mumkin, bu esa jiddiy klinik holatlarga yoki simptomlarning kuchayishiga olib keladi. Bunday reaksiyalar, odatda, antiretrovirus terapiyaning dastlabki bir necha haftasi yoki oylari davomida kuzatiladi. Bunga misollar: sitomegalovirus retiniti, generalizatsiyalangan va/yoki o‘choqli mikobakterial infeksiya va Pneumocystis jirovecii tomonidan chaqirilgan pnevmoniya. Har qanday yallig‘lanish simptomlari sinchiklab baholanishi va zarurat tug‘ilganda davolash boshlanishi kerak. Bemorlar OIV-infeksiya bilan kasallangan bemorlarni davolashda tajribaga ega mutaxassislar tomonidan sinchiklab kuzatilishi kerak.
Transport vositalarini boshqarish qobiliyatiga ta’siri
Tenofovir dizoproksil fumaratining avtomobil boshqarish va mexanizmlar bilan ishlash qobiliyatiga ta’siri bo‘yicha tadqiqotlar o‘tkazilmagan. Biroq, bemorlarni ogohlantirish kerakki, Viread qabul qilish vaqtida bosh aylanishi kuzatilgan. Shu sababli, preparat qabul qilayotgan bemorlar hushyorlik bilan transport vositalarini boshqarishdan yoki yuqori darajada diqqatni va tezkor psixomotor reaksiyalarni talab qiladigan boshqa faoliyatlardan saqlanishlari kerak.