Гадодиамид-ТЛ

-

Гадодиамид-ТЛ

gadodiamidga yuqori sezuvchanlik; og‘ir darajadagi buyrak yetishmovchiligi (GFR <30 ml/min/1,73 m²), o‘tkir buyrak yetishmovchiligi, jigar transplantatsiyasidan keyingi perioperatsion davr, 4 haftagacha bo‘lgan yangi tug‘ilgan chaqaloqlar. Ehtiyotkorlik bilan: anemiya (qizil hujayrali, gemolitik), gemoglobinopatiya, jigar yetishmovchiligi, GFR 30-59 ml/min/1,73 m² bo‘lgan buyrak funksiyasi buzilgan bemorlar, allergiya, bronxial astma, epilepsiya, miya kasalliklari, o‘tmishda rentgen kontrast moddasi kiritilishi bilan bog‘liq noxush reaksiyalar (allergik reaksiyalardan tashqari).

4 haftagacha bo'lgan yangi tug'ilgan chaqaloqlarda qo'llanilishi qarshi ko'rsatilgan.

MRT o‘tkazishda yurak stimulyatorlari va ferromagnit implantatlarga ega bemorlarni chiqarib tashlash kabi odatiy ehtiyot choralariga rioya qilish kerak. Gadoliniyli kontrast vositalarining tomir ichiga yuborilishida, xuddi boshqa kontrast vositalar kabi, gadodiamidni qo‘llash allergik reaksiyalar va boshqa idiosinkrazik holatlar bilan kechishi mumkin, bu yurak-qon tomir, nafas olish yoki teri reaksiyalari shaklida, hatto shokgacha bo‘lgan holatlarda ham namoyon bo‘lishi mumkin. Ko‘pgina bu reaksiyalar kontrast vositasi yuborilganidan keyin yarim soat ichida rivojlanadi. Bunday vositalar qo‘llanganda, kamdan-kam hollarda kechiktirilgan reaksiyalar (bir necha soatdan yoki kundan keyin) yuzaga kelishi mumkin. Agar gipersensitivlik reaksiyasi paydo bo‘lsa, kontrast vositasini yuborishni zudlik bilan to‘xtatish kerak. Favqulodda holatlarda shoshilinch yordam ko‘rsatish uchun intubatsiya va sun’iy nafas olish (IVL) uchun uskunalar mavjud bo‘lishi kerak. Gipersensitivlik reaksiyalari xavfi allergik reaksiyalarga moyilligi bo‘lgan bemorlarda yuqori; bronxial astmaga ega bemorlarda bronxospazm xavfi ayniqsa yuqori; anamnezida kontrast vositalarga og‘ir nojo‘ya reaksiyalar bo‘lgan bemorlarda ham yuqori hisoblanadi. Gadodiamidni qo‘llashdan oldin barcha bemorlarda buyrak funksiyasini baholash uchun laboratoriya tekshiruvlarini o‘tkazish kerak. O‘tkir yoki surunkali buyrak yetishmovchiligi bo‘lgan bemorlarda (SKF <30 ml/min/1.73m²) va/yoki buyrakning o‘tkir shikastlanishida gadodiamid va ba’zi boshqa gadoliniyli kontrast vositalari qo‘llanganda nefrogen tizimli fibrozis (NTF) holatlari qayd etilgan. Bunday bemorlarga gadodiamid qo‘llash taqiqlanadi. Jigar transplantatsiyasini boshdan kechirgan bemorlar ayniqsa yuqori xavfga ega, chunki ushbu guruhdagi bemorlarda o‘tkir buyrak yetishmovchiligi ko‘proq uchraydi. Shuning uchun, gadodiamid o‘tkir buyrak yetishmovchiligi bo‘lgan bemorlarga, jigar transplantatsiyasi perioperatsion davrida, shuningdek, yangi tug‘ilgan chaqaloqlarga buyurilishi mumkin emas. O‘rtacha darajadagi buyrak yetishmovchiligi (SKF 30-59 ml/min/1.73m²) bo‘lgan bemorlarda nefrogen tizimli fibrozis rivojlanish xavfi noma’lum, shuning uchun gadodiamid bunday bemorlarga faqat xavf va foyda nisbatini diqqat bilan baholagandan so‘ng qo‘llanishi kerak. Takroriy qo‘llash bo‘yicha ma’lumotlar yetishmasligi sababli, gadodiamid yuborish orasidagi interval kamida 7 kun bo‘lishi kerak. Gadodiamidni organizmdan chiqarish uchun gemodializ qo‘llanilishi mumkin. Hozircha gemodializni nefrogen tizimli fibrozisning oldini olish yoki davolash uchun boshlash zarurligini isbotlovchi ma’lumotlar mavjud emas. Gemodializda bo‘lmagan bemorlarda ham bu usulning foydasi haqida dalillar mavjud emas. Gadoliniyning izli miqdorlari miya (ayniqsa, tishli yadro va bled sharida), shuningdek, boshqa to‘qimalarda to‘planishi va GSKS yuborilgandan keyin oylar va yillar davomida qolishi mumkin. Terida va suyaklarda topilgan gadoliniy miqdorlari miyadagidan ko‘proq bo‘lishi mumkin. Doklinik ma’lumotlarga ko‘ra, chiziqli GSKS bir necha marta yuborilganda gadoliniy makrotsiklik GSKS yuborilgandagi holatlarga qaraganda ko‘proq miqdorda to‘planadi. Miyada ko‘tarilgan T1 signal intensivligi bir necha marta GSKS yuborilganidan keyin hatto buyrak funktsiyasi normal bo‘lgan bemorlarda ham kuzatilgan. Gadoliniyning miyada to‘planishining klinik ahamiyati noma’lum. Buyrak funktsiyasi normal bo‘lgan bemorlarda gadoliniy bilan bog‘liq blyashkalar paydo bo‘lishi kabi teri o‘zgarishlari haqida bir nechta xabarlar mavjud. Buyrak funktsiyasi normal bo‘lgan bemorlarda bir nechta organ tizimlariga ta’sir qiluvchi nojo‘ya ta’sirlar haqida postmarketing davrida xabarlar olingan. Ushbu reaksiyalarning gadoliniy bilan bog‘liqligi aniqlanmagan. Bu reaksiyalarga quyidagilar kiradi: kuchsizlik, asteniya, og‘riq sindromlari, shuningdek, asab tizimi, teri, suyak-mushak tizimi bilan bog‘liq turli simptomlar. Garchi buyrak funksiyasi normal bo‘lgan bemorlarda gadoliniy to‘planishining klinik oqibatlari aniqlanmagan bo‘lsa-da, ayrim bemorlar yuqori xavf guruhiga kirishi mumkin. Bularga ko‘p marta kontrast moddasi yuborilishi kerak bo‘lgan bemorlar, homilador ayollar va bolalar kiradi. Gadoliniy to‘planishi bilan bog‘liq potensial xavflarni minimallashtirish uchun eng kichik samarali doza qo‘llash tavsiya etiladi va preparatni qayta yuborishdan oldin xavf/foyda nisbatini diqqat bilan baholash kerak. Preparat faqat ikkinchi darajali dori sifatida, makrotsiklik gadoliniyli preparatlarni qo‘llash mumkin bo‘lmagan hollarda qo‘llanishi kerak. Beta-adrenoblokatorlarni qabul qilayotgan bemorlarda gadodiamid qo‘llanganda anafilaksiyaning namoyon bo‘lishi atipik bo‘lishi mumkin va noto‘g‘ri ravishda vagus reaksiyalari sifatida qabul qilinishi mumkin. Ushbu guruhdagi bemorlarda gipersensitivlik reaksiyalari og‘irroq kechishi mumkin. Bundan tashqari, og‘ir yurak kasalliklariga (masalan, og‘ir yurak yetishmovchiligi, ishemik yurak kasalligi) ega bemorlarda yurak-qon tomir tizimi tomonidan og‘ir reaksiyalar kuzatilishi mumkin. Epilepsiya yoki miya kasalliklaridan aziyat chekayotgan bemorlarda tutqanoq rivojlanish xavfi yuqori bo‘lishi mumkin, xuddi ushbu sinfdagi boshqa preparatlar qo‘llanganda kamdan-kam hollarda kuzatilgani kabi. Bunday bemorlarda tekshiruv o‘tkazishda ehtiyot choralariga rioya qilish lozim (masalan, bemorni kuzatish). Agar tutqanoqlar paydo bo‘lsa, zudlik bilan shoshilinch davolash uchun kerakli jihozlar va dorilar mavjud bo‘lishi kerak. Gadoliniyli preparatlarni qo‘llashda gadoliniyning miya va boshqa organlarda to‘planishi mumkinligini inobatga olish zarur, shuning uchun ularni faqat muqobil diagnostika usullarini qo‘llab bo‘lmaydigan hollarda va kerakli tasvirni olish uchun minimal dozada qo‘llash tavsiya etiladi. Pediatriyada qo‘llanishi Gadodiamid yangi tug‘ilgan chaqaloqlarga (4 haftagacha) qo‘llash uchun kontrendikatsiyalangan. 1 yoshgacha bo‘lgan chaqaloqlarda buyrak funksiyasi yetilmaganligi sababli, bunday bemorlarga gadodiamid faqat holatni diqqat bilan baholagandan so‘ng qo‘llanishi kerak. Og‘ir jigar yoki buyrak yetishmovchiligi bo‘lgan 6 oylikkacha bo‘lgan chaqaloqlarda, shuningdek, gestatsion yoshi 30 haftadan kam bo‘lgan 4 haftalikdan kichik muddatidan oldin tug‘ilgan chaqaloqlarda gadodiamid qo‘llash tajribasi yo‘q. Gadoliniy bolalar miya to‘qimalarida to‘planadi, va uning miqdori va taqsimlanishi kattalardagi bilan bir xil. Bolalar rivojlanayotgan miyasi gadoliniyning ta’siri natijasida potensial nojo‘ya ta’sirlarga ko‘proq moyil bo‘lishi mumkin. Qariyalar Qariyalarda gadodiamidning buyrak orqali klirensi sekinlashishi mumkinligi sababli, 65 yoshdan oshgan bemorlarda buyrak funksiyasining buzilishi ehtimolini baholash ayniqsa muhimdir. Transport vositalarini boshqarish va mexanizmlar bilan ishlash qobiliyatiga ta’siri Transport vositalarini boshqarish va mexanizmlar bilan ishlash qobiliyatiga ta’siri bo‘yicha tadqiqotlar o‘tkazilmagan. Tekshiruvdan keyin 24 soat davomida transport vositalarini boshqarish va yuqori e’tibor va tez psixomotor reaksiyalar talab qiladigan boshqa potensial xavfli faoliyat bilan shug‘ullanish tavsiya etilmaydi.

Plazmadagi kalsiy konsentratsiyasini o'lchashda qo'llaniladigan umumiy qabul qilingan kompleksometrik (kolormetrik) usullar ta'sir qilishi mumkin. U shuningdek boshqa elektrolitlar (masalan, temir) konsentratsiyasini o'lchash natijalarini ham buzishi mumkin, shuning uchun ushbu usullardan dori vositasini qo'llashdan keyingi birinchi 12-24 soat ichida foydalanish tavsiya etilmaydi.

Neyonli chiziqli paramagnit kontrast vositasi, magnit-rezonans tomografiyasi (MRT) uchun ishlatiladi. T1 protonlarining relaksatsiya vaqtini qisqartiradi, bu esa signal intensivligini oshiradi va MRT o‘tkazishda kontrastni yaxshilaydi. Maydon kuchi 0,15 Tesla dan 1,5 Tesla gacha bo‘lgan diapazonda tasvir kontrasti maydon kuchiga bog‘liq emas. Patologik strukturalar yoki zararlanishlarning kontrastli kuchayishiga va ularning turli tana qismlarida, shu jumladan markaziy asab tizimida, vizualizatsiyasini yaxshilashga yordam beradi. Gadodiamid gepatotsitlar to‘siqlari funksiyasi buzilgan hollarda patologik o‘zgarishlar va o‘choqlarni, shuningdek, bosh miya, umurtqa pog‘onasi va unga aloqador to‘qimalardagi patologik jarayonlar, ko‘krak qafasi, kichik tos va retroperitoneal bo‘shliqdagi o‘choqlarni vizualizatsiyani yaxshilaydi. Shuningdek, u o‘simta chegaralarini aniqlashda yordam beradi, bu o‘simtaning invazivlik darajasini aniqlashda muhimdir. Barcha patologik jarayonlarda signal kuchayishi sodir bo‘lmaydi; masalan, ba'zi yuqori differensiyalangan o‘simtalar yoki faol bo‘lmagan tarqoq skleroz blyashkalari yetarli darajada kontrastlanmaydi. Shunday qilib, gadodiamid sog‘lom va patologik to‘qimalarni differentsial diagnostika qilish, turli patologik strukturalarni aniqlash va o‘simta qaytalanishlarini va davolashdan keyingi chandiqli to‘qimalarni differentsial qilish uchun ishlatiladi.

Gadodiamid vena ichiga yuborilganda tezda hujayradan tashqari suyuqlikda taqsimlanadi. Taqsimlanish hajmi hujayradan tashqari suyuqlik hajmiga teng. Yarim taqsimlanish davri taxminan 4 daqiqa. Plazma oqsillari bilan bog‘lanmaydi. Sog‘lom gematoensefalik to‘siqdan o‘tmaydi. T1/2 taxminan 70 daqiqa. Deyarli to‘liq o‘zgarmagan holda glomerulyar filtratsiya orqali buyraklar orqali chiqariladi. Vena ichiga in'eksiyadan keyin 4 soat o‘tgach siydikda faol moddaning 85% aniqlanadi, 24 soat ichida esa 95-98% chiqariladi. Buyrak funksiyasi buzilgan bemorlarda T1/2 buyrak funksiyasi buzilish darajasiga proporsional ravishda ortadi. Kontrast moddani gemodializ yordamida chiqarish mumkin. Gadoliniy saqlovchi kontrast moddalari (GSKM) yuborilgandan keyin gadoliniy izlari bir necha oy yoki yil davomida miya, suyak, teri va boshqa organlarda qolishi mumkin.

MRТda kontrastni oshirish uchun, bosh miya va orqa miyani tekshirishda kattalar va 4 haftadan katta bolalar uchun. Butun tana MRTsi uchun kontrastni oshirish uchun kattalar va 6 oydan katta bolalarda, shu jumladan bosh va bo‘yin MRTsi, ko‘krak qafasi MRTsi (shu jumladan yurak MRTsi), ekstremitalar MRTsi, qorin bo‘shlig‘i MRTsi (oshqozon osti bezi va jigar), kichik tos organlari MRTsi (prostata bezi va siydik pufagi), orqa bo‘shliq MRTsi (buyraklar), ayollarda sut bezlari MRTsi, suyak-mushak tizimi MRTsi, katta yoshdagilarda magnit-rezonansli angiografiya uchun. Ishemik yurak kasalligi (IYuK) baholashda miokard perfuziyasi sharoitida (yuklama/ orom holatida va kechiktirilgan kontrastlashtirish sharoitida) kontrastni oshirish uchun, IYuKni aniqlash va lokalizatsiya qilish, ishemiya va infarkt o‘choqlarini ajratish uchun.

Homilador ayollarda qo'llash tajribasi mavjud emas. GSKS yo'ldosh to'sig'idan o'tadi va homilaga ta'sir ko'rsatib, gadoliniy to'planishiga olib kelishi mumkin. GSKS va homila uchun nojo'ya natijalar orasidagi bog'liqlik bo'yicha klinik ma'lumotlar cheklangan va ishonchli emas. Homilador ayollarda kontrastli kuchaytirilgan MRT tekshiruvini o'tkazish faqat shifokor tomonidan zarurat bo'lganida va ushbu tekshiruvdan kutilayotgan foyda homila uchun xavfdan ustun bo'lgan holatlarda amalga oshirilishi kerak. Hayvonlarda o'tkazilgan tadqiqotlar ko'p miqdorda va yuqori dozada qo'llanganda preparatning reproduktiv toksikligini ko'rsatdi. GSKSning inson ona sutida ajralishi noma'lum. Hayvonlarda o'tkazilgan tadqiqotlarda gadodiamid ona sutida ajralishi kuzatilgan, shu sababli emizilayotgan bolaga xavf mavjudligini inkor qilib bo'lmaydi. Gadodiamid tarkibidagi preparat yuborilganidan keyin 24 soat davomida emizishni to'xtatish kerak.

Operatsion davrida jigar transplantatsiyasi bo'lgan bemorlarga qo'llanilishi qarshi ko'rsatilgan. Ehtiyotkorlik: jigar yetishmovchiligi.

Qo‘llash mumkin emas: og‘ir buyrak yetishmovchiligi (SKF <30 ml/min/1,73 m²), o‘tkir buyrak yetishmovchiligi. Ehtiyotkorlik bilan: buyrak funksiyasi buzilgan bemorlar (SKF 30-59 ml/min/1,73 m²).

Keksa yoshdagi bemorlarda gadodiamidning buyrak klirensi sekinlashishi mumkinligi sababli, 65 yoshdan oshgan bemorlarda buyrak funksiyasi buzilishlarini tekshirish ayniqsa muhimdir.