Дексаметазон

-

Дексаметазон

Deksametazonga yuqori sezuvchanlik; tizimli mikozlar, adekvat antimikrob terapiyasi bo‘lmagan tizimli infeksiyalar; jonli virusli vaksinalar bilan bir vaqtda qo‘llash; emizish davri. Qisqa muddatli hayotiy ko‘rsatmalar uchun yagona kontrendikatsiya deksametazonga yoki yordamchi moddalaridan biriga yuqori sezuvchanlikdir.

O'sish davridagi bolalarda GKS faqat qat'iy ko'rsatmalar bo'yicha va shifokorning sinchkov nazorati ostida qo'llanilishi kerak.

GKS (glukokortikosteroid). Leykotsitlar va to'qima makrofaglarining funksiyalarini bostiradi. Leykotsitlarning yallig'lanish joyiga migratsiyasini cheklaydi. Makrofaglarning fagotsitoz qilish qobiliyatini va interleykin-1 hosil qilishini buzadi. Lizosomal membranalarni barqarorlashtiradi, shu bilan yallig'lanish hududida proteolitik fermentlar konsentratsiyasini kamaytiradi. Kapillyarlarning o'tkazuvchanligini gistamin ajralishi bilan bog'liq ravishda kamaytiradi. Fibroblastlarning faolligini va kollagen hosil bo'lishini bostiradi. Fosfolipaza A2 faolligini ingibirlaydi, bu prostaglandinlar va leykotrienlar sintezini bostiradi. Siklooksigenaza (asosan COX-2) ajralishini ingibirlaydi, bu prostaglandinlar ishlab chiqarilishini kamaytirishga yordam beradi. T- va B-limfotsitlar, monotsitlar, eozinofil va bazofil hujayralarning sonini kamaytiradi, chunki ular qon tomirlaridan limfoid to'qimaga o'tadi; antitelalar hosil bo'lishini bostiradi. Gidrokortizon gipofizdan AKTG va β-lipotropin ajralishini bostiradi, ammo β-endorfinning aylanmadagi darajasiga ta'sir qilmaydi. TTG va FSG sekretsiyasini bostiradi. To'g'ridan-to'g'ri tomirlarga qo'llanganda vazokonstriktor ta'sir ko'rsatadi. Gidrokortizon uglevodlar, oqsillar va yog'lar metabolizmiga sezilarli darajada dozaga bog'liq ta'sir ko'rsatadi. Gidrokortizon glyukoneogenezni rag'batlantiradi, aminokislotalarni jigar va buyraklar tomonidan singdirilishini kuchaytiradi va glyukoneogenez fermentlarining faolligini oshiradi. Jigar hujayralarida gidrokortizon glikogen yig'ilishini kuchaytiradi, glikogensintetaza faolligini oshiradi va oqsil almashinuvining mahsulotlaridan glyukoza sintezini rag'batlantiradi. Qondagi glyukoza miqdorining oshishi insulin ajralishini faollashtiradi. Gidrokortizon yog' hujayralari tomonidan glyukozaning singdirilishini kamaytiradi, bu lipolizni faollashtiradi. Biroq, insulin sekretsiyasining ko'payishi tufayli lipogenez rag'batlantiriladi, bu yog' to'planishiga olib keladi. Lifoid va biriktiruvchi to'qimalarda, mushaklarda, yog' to'qimasida, terida va suyak to'qimasida katabolik ta'sir ko'rsatadi. Mineralokortikoidlarga qaraganda kamroq darajada suv-elektrolit almashinuvi jarayonlariga ta'sir ko'rsatadi: kaliy va kalsiy ionlarini chiqarishni kuchaytiradi, natriy va suv ionlarining organizmda ushlanib qolishiga sabab bo'ladi. Osteoporoz va Itsenko-Kushing sindromi GKS bilan uzoq muddatli terapiyani cheklovchi asosiy omillardir. Katabolik ta'sir natijasida bolalarda o'sishning bostirilishi mumkin. Yuqori dozalarda gidrokortizon miya to'qimalarining qo'zg'aluvchanligini oshirishi va tutqanoq tayyorligining past darajasiga olib kelishi mumkin. Me'dada xlorid kislotasi va pepsin ishlab chiqarishni rag'batlantiradi, bu esa peptik yara rivojlanishiga sabab bo'lishi mumkin. Tashqi va mahalliy qo'llashda gidrokortizonning terapevtik faolligi yallig'lanishga qarshi, allergiyaga qarshi va antiekssudativ ta'siriga bog'liq bo'lib, bu vazokonstriktor ta'sir bilan bog'liq. Yallig'lanishga qarshi faolligi bo'yicha prednizolondan 4 marta zaifroq, mineralokortikoid faolligi bo'yicha boshqa GKS-lardan ustundir.

Plazma oqsillari bilan bog‘lanishi 60-70% ni tashkil qiladi. Gistogematik to‘siqlardan o‘tadi va oz miqdorda ona sutida ajraladi. Jigarda metabolizmga uchraydi. T1/2 2-3 soatni tashkil qiladi. Asosan, buyraklar orqali chiqariladi.

Bo‘g‘im biriktiruvchi to‘qima tizimli kasalliklari (tizimli qizil yassi temiratki, sklerodermiya, tugunli periarterit, dermatomiyozit, revmatoid artrit); bo‘g‘imlarning o'tkir va surunkali yallig'lanish kasalliklari: podagra artriti, psoriatik artrit, osteoartroz (jumladan, jarohatdan keyingi), poliartrit, yelka-panjara periarteriti, ankilozlovchi spondilit (Behterev kasalligi), yuvenil artrit, kattalarda Still sindromi, bursit, noaniq tendosinovit, sinovit va epikondilit; revmatik isitma, o'tkir revmokardit; bronxial astma, kuchayish bosqichi; astmatik status; o'tkir va surunkali allergik kasalliklar: dori va oziq-ovqatlarga allergik reaksiyalar, zardob kasalligi, eshakemi, allergik rinit, angionevrotik shish, dori ekzantemasi, pollinoz; teri kasalliklari: pufakcha, psoriaz, ekzema, atopik dermatit, diffuz neyrodermit, katta teri yuzasi zararlanishi bilan kechadigan kontakt dermatit, toksikodermiya, seborey dermatit, eksfoliativ dermatit, toksik epidermal nekroliz (Layell sindromi), pufakli gerpetiform dermatit, malign eksudativ eritema (Stivens-Djonson sindromi); miya shishi (jumladan, miya o‘smasi yoki jarrohlik aralashuvi, nurlanish terapiyasi yoki bosh miyadagi jarohat tufayli yuzaga kelgan); allergik ko‘z kasalliklari: allergik kornea yaralari, allergik kon’yunktivit shakllari; ko‘zning yallig‘lanish kasalliklari: simpatik oftalmiya, old va orqa qismning og'ir va surunkali uveitlari, ko‘z nervining nevriti; birlamchi yoki ikkilamchi buyrak usti bezi yetishmovchiligi (jumladan adrenaloektomiyadan keyingi holat; buyrak usti bezining tug‘ma giperplaziyasi; buyraklarning autoimmun kasalliklari (jumladan, o'tkir glomerulonefrit); nefrotik sindrom; subo‘tkir tireoidit; qon yaratish organlari kasalliklari: agranulotsitoz, panmielopatiya, autoimmun gemolitik anemiya, o'tkir limfoid va miyeloid leykozlar, limfogranulomatoz, trombotsitopenik purpura, kattalarda ikkilamchi trombotsitopeniya, eritroblastopeniya (eritrotsitar anemiya), tug'ma (eritroid) gipoplastik anemiya; o‘pka kasalliklari: o'tkir alveolit, o‘pka fibrozlari, sarkoidoz II-III bosqich; sil meningiti, o‘pka sil kasalligi, aspiratsion pnevmoniya (maxsus kimyoterapiya bilan kombinatsiyada); borrelyoz, Lefler sindromi (boshqa terapiyaga javob bermaydigan); o‘pka saratoni (sitostatiklar bilan kombinatsiyada); tarqoq skleroz; me’da-ichak traktining kasalliklari: yarali kolit, Kron kasalligi, mahalliy enterit; gepatit; transplantat rad etilish reaktsiyasini oldini olish; mieloma kasalligi (lenalidomid bilan kombinatsiyada); gipoplaziya (giperfunktsiya) va buyrak usti bezi po‘stloq o‘smalarini differentsial diagnostikasi uchun test o‘tkazish.

Homiladorlik davrida preparat faqat ona uchun kutilayotgan foyda homila uchun potensial xavfdan ustun bo‘lgan hollarda qo‘llanishi mumkin. Agar emizish davrida deksametazon bilan davolash zarur bo‘lsa, emizishni to‘xtatish kerak.

Og'ir surunkali jigar yetishmovchiligi bo'lganda dori ehtiyotkorlik bilan buyuriladi.

Og‘ir darajadagi xronik buyrak yetishmovchiligi va nefrourolitiaz holatida ehtiyotkorlik bilan buyurish kerak.