Дексаметазон-КРКА

-

Дексаметазон-КРКА

Qisqa muddatli hayotiy ko‘rsatmalar asosida qo‘llanganda yagona kontrendikatsiya — faol modda yoki preparatning yordamchi komponentlariga yuqori sezuvchanlikdir. Deksametazon-KRKA galaktozemiyasi, laktaza yetishmovchiligi va glyukoza-galaktoza malabsorbsiyasi sindromi bo‘lgan bemorlarga kontrendikatsiyalangan, chunki preparat tarkibida laktoza mavjud. Ehtiyotkorlik bilan: virusli, qo‘ziqorinli yoki bakterial tabiatdagi parazitar va infeksion kasalliklar (hozirda yoki yaqinda o‘tkazilgan, shu jumladan kasallangan bemor bilan yaqinda muloqotda bo‘lgan) - oddiy gerpes, zona (viremiya bosqichi), suvchechak, qizamiq; amebiaz, strongiloidoz (tasdiqlangan yoki gumon qilingan); tizimli mikoz; faol va latent tuberkulyoz, emlashdan oldingi va keyingi davr (emlashdan 8 hafta oldin va 2 hafta keyin), BCG emlashidan keyingi limfadenit, immunitet yetishmovchilik holatlari (shu jumladan OITS yoki OIV-infeksiya). Me’da-ichak traktining kasalliklari: oshqozon va o‘n ikki barmoqli ichak yarasi, ezofagit, gastrit, o‘tkir yoki yashirin peptik yara, yaqinda o‘tkazilgan ichak anastomozi, perforatsiya yoki abstsess xavfi bilan kechuvchi yarali kolit, divertikulit. Yurak-qon tomir tizimi kasalliklari, shu jumladan yaqinda o‘tkazilgan miokard infarkti (o‘tkir va yarimo‘tkir infarktda nekroz o‘chog‘ining kengayishi, chandiq to‘qimaning shakllanishi sekinlashishi va natijada yurak mushaklarining yorilishi mumkin), dekompensatsiyalangan surunkali yurak yetishmovchiligi, arterial gipertenziya, giperlipidemiya. Endokrin kasalliklar: qandli diabet (shu jumladan uglevodlarga tolerantlik buzilishi), tireotoksikoz, gipoterioz, Itsenko-Kushing kasalligi. Og‘ir surunkali buyrak va/yoki jigar yetishmovchiligi, nefrourolitiaz; gipoalbuminemiya va unga moyil holatlar; tizimli osteoporoz, miasteniya gravis, o‘tkir psixoz, semizlik (III-IV daraja), poliomielit (bulbar ensefalit shaklidan tashqari), ochiq va yopiq burchakli glaukoma, emizish davri.

Deksametazon bolalar va o‘smirlarda faqat qat'iy ko‘rsatmalar bo‘yicha qo‘llanadi. Davolash jarayonida bolaning yoki o‘smirning o‘sishi va rivojlanishini qat'iy nazorat qilish zarur.

Glükokortikosteroid (GKS) - metillangan florprednizolon hosilasi, interleukin-1, interleukin-2, gamma interferonni limfotsitlar va makrofaglardan chiqarilishini inhibe qiladi. Yallig'lanishga qarshi, allergiyaga qarshi, desensibilizatsiyalovchi, shokka qarshi, antitoksik va immunodepressiv ta'sir ko'rsatadi. Gipofiz tomonidan adrenokortikotrop gormon (AKTG) va beta-lipotropinning chiqarilishini inhibe qiladi, biroq aylanadigan beta-endorfin miqdorini kamaytirmaydi. Tireotrop gormon (TTT) va follikulani rag'batlantiruvchi gormon (FSG) sekretsizasini inhibe qiladi. Markaziy nerv tizimining qo'zg'aluvchanligini oshiradi, limfotsitlar va eozinofillar sonini kamaytiradi, eritrotsitlar sonini (eritropoetinlar ishlab chiqarilishini rag'batlantirish orqali) oshiradi. Maxsus sitoplazmatik retseptorlar bilan o'zaro ta'sir qilib, hujayra yadrosiga kirib, mRNA sintezini rag'batlantiradigan kompleks hosil qiladi; oxirgi oqsillar sintezini induktsiyalaydi, jumladan lipokortin, hujayra effektlarini vositachilik qiladi. Lipokortin fosfolipaza A2 ni inhibe qiladi, araxidon kislotasining chiqarilishini inhibe qiladi va endoperoksidlar, prostaglandinlar, leykotrienlar sintezini inhibe qiladi, bu yallig'lanish, allergiya jarayonlariga yordam beradi. Oqsil almashinuvi: plazmadagi oqsil miqdorini (globulinlar hisobiga) kamaytiradi, albomin/globulin nisbatini oshirish bilan birga, jigar va buyraklarda albominlar sintezini oshiradi; mushak to'qimasida oqsil sintezini kamaytiradi va katabolizmini kuchaytiradi. Lipid almashinuvi: yuqori darajadagi yog'li kislotalar va triglitseridlar sintezini oshiradi, yog'ni qayta taqsimlaydi (yog' asosan yelka qismi, yuz, qorin sohasida to'planadi), giperxolesterinemiya rivojlanishiga olib keladi. Uglevod almashinuvi: oshqozon-ichak traktidan uglevodlarning so'rilishini oshiradi; glyukozo-6-fosfataz faolligini oshiradi (glyukoza jigaridan qonga o'tishini oshiradi); fosfoenolpiruvatkarboksilaz faolligini va aminotransferazlar sintezini oshiradi (glyukoneogenezni faollashtiradi). Suv-elektrolit almashinuvi: organizmda natriy ionlari va suvni ushlab turadi, kaliy ionlarini chiqarilishini rag'batlantiradi (mineralkortikoid faolligi), oshqozon-ichak traktidan kalsiy ionlarining so'rilishini kamaytiradi, suyaklardan kalsiy ionlarining "yuvilishini" rag'batlantiradi, buyraklar orqali kalsiy ionlarining chiqarilishini oshiradi. Yallig'lanishga qarshi ta'sir eozinofillar va mast hujayralar tomonidan yallig'lanish mediatorlarining chiqarilishini inhibe qilish; lipokortinlar hosil qilinishini induktsiyalash va gialuron kislotasini ishlab chiqaruvchi mast hujayralar sonini kamaytirish; kapillyarlarning o'tkazuvchanligini kamaytirish; hujayra membranalari va organellalar membranalarini (ayniqsa lizosomal) stabilizatsiyalash orqali bog'liq. Allergiyaga qarshi ta'sir allergiya mediatorlarining sintezi va sekretsiyasini inhibe qilish, sensibillashgan mast hujayralar va bazofillardan gistamin va boshqa biologik faol moddalar chiqarilishini to'xtatish, aylanadigan bazofillar sonini kamaytirish, limfoid va bog'lovchi to'qimalarning rivojlanishini inhibe qilish, T- va B-limfotsitlar, mast hujayralar sonini kamaytirish, effektor hujaylarning allergiya mediatorlariga sezuvchanligini kamaytirish, antitelolar hosil bo'lishini inhibe qilish, organizmning immun javobini o'zgartirish orqali rivojlanadi. Suyak-osti yallig'lanish kasalliklarida (SOYK) ta'sir asosan yallig'lanish jarayonlarini inhibe qilish, shilliq qavatlarining shishini oldini olish yoki kamaytirish, bronxlar epiteliyasining submukozal qatlamida eozinofil infiltratsiyasini inhibe qilish, bronxlar shilliq qavati immun komplekslar bilan cho'kishi, shilliq qavatning eroziyasini va desquamatsiyasini inhibe qilish asosida. Endogen katekolaminlar va ekzogen simpatomimetiklarga bronxlar beta-adrenoretseptorlarining sezuvchanligini oshiradi, shuningdek balg'amning qovushqoqligini kamaytiradi. Shokka qarshi va antitoksik ta'sir arteriyal bosimni oshirish (aylanadigan katekolaminlar konsentratsiyasini oshirish va ularning adrenoretseptorlariga sezuvchanligini tiklash, shuningdek vazokonstriktsiya orqali), tomir devorining o'tkazuvchanligini kamaytirish, membranani himoya qilish xususiyatlari, jigar fermentlarini faollashtirish orqali bog'liq, bu fermentlar endo- va ksenobiotiklarning metabolizmida ishtirok etadi. Immunodepressiv ta'sir limfotsitlar va makrofaglardan sitokinlar (interleykin-1 va interleykin-2, gamma-interferon) chiqarilishini inhibe qilish orqali ta'minlanadi. AKTG sintezi va sekretsiyasini inhibe qiladi va ikkilamchi ravishda endogen GKS sintezini inhibe qiladi. Yallig'lanish jarayonida bog'lovchi to'qima reaktsiyalarini inhibe qiladi va yara to'qimasining hosil bo'lish ehtimolini kamaytiradi. Harakatning o'ziga xos xususiyati - gipofiz funktsiyasini kuchli inhibe qilish va deyarli to'liq mineralokortikosteroid faolligining yo'qligi. Kuniga 1-1.5 mg dozalar buyrak ustida bezlarining funktsiyasini inhibe qiladi; biologik yarim chiqarilish muddati - 32-72 soat (gipotalamo-gipofiz-buyrak ustida bezlari tizimining inhibe qilinish davomiyligi). Glukokortikoid faolligining kuchi bo'yicha 0.5 mg deksametazon taxminan 3.5 mg prednizon (yoki prednizolon), 15 mg gidrokortizon yoki 17.5 mg kortizon bilan teng.

Deksametazon ichga qabul qilingandan keyin tez va deyarli to‘liq so‘riladi. Deksametazon tabletkalarining biokiraolishligi taxminan 80% ni tashkil qiladi. Qon plazmasida Cmax va maksimal ta’sir ichga qabul qilingandan so‘ng 1-2 soatda erishiladi; bir martalik doza qabul qilinganda, ta’sir taxminan 2,75 kun davom etadi. Qon plazmasida deksametazonning taxminan 77% plazma oqsillari, asosan albumin bilan bog‘lanadi. Deksametazon oz miqdorda boshqa oqsillar bilan bog‘lanadi. Deksametazon yog‘da eruvchan modda bo‘lib, hujayra ichki va tashqi suyuqliklariga kirishi mumkin. Markaziy asab tizimida (gipotalamus va gipofizda) uning ta’siri membrana retseptorlari bilan bog‘lanishi orqali amalga oshiriladi, periferik to‘qimalarda esa sitoplazmatik retseptorlar bilan bog‘lanadi. U buzilishni o‘z ta’sir ko‘rsatayotgan joyida, ya’ni hujayra ichida amalga oshiradi. Asosan jigarda faol bo‘lmagan metabolitlarga aylanadi va buyraklar orqali chiqariladi.

Homiladorlik davrida (ayniqsa birinchi trimestrda) Deksametazon-KRKA faqat ona uchun kutilayotgan terapevtik ta’sir homila uchun xavfdan ustun bo‘lgan hollarda qo‘llanishi mumkin. Homiladorlik davrida uzoq muddatli deksametazon terapiyasi homila o‘sishiga ta’sir qilishi mumkin. Deksametazon-KRKA preparatini homiladorlikning oxirida qo‘llash buyrak usti bezining atrofiyasi rivojlanishiga olib kelishi mumkin va yangi tug‘ilgan chaqaloqda o‘rnini bosuvchi terapiya talab qilishi mumkin. Homiladorlik davrida gleyukokortikosteroidlar qabul qilgan ayollarga tug‘ruq paytida qo‘shimcha glukokortikosteroidlar buyurilishi tavsiya etiladi. Tug‘ruqning kechikishi yoki kesar kesish rejalashtirilgan hollarda, tug‘ruq davrida har 8 soatda 100 mg gidrokortizon tomir ichiga yuborilishi tavsiya etiladi. Deksametazon-KRKA bilan davolanish zarur bo‘lsa, emizishni to‘xtatish kerak.

O‘tkir yoki surunkali jigar yetishmovchiligi holatida qo‘llash mumkin emas.

Og‘ir xronik buyrak yetishmovchiligi va nefrourolitiazda qo‘llash mumkin emas.

Preparat retsept bo‘yicha beriladi.

Bir martalik ko‘p miqdorda tabletkalarni qabul qilish klinik ahamiyatli intoksikatsiyani keltirib chiqarmaydi. Alomatlar: dozaga bog‘liq nojo‘ya ta’sirlar kuchayishi mumkin. Bu holda preparat dozasini kamaytirish kerak. Davolash: qo‘llab-quvvatlovchi va simptomatik davolash. Maxsus antidot mavjud emas. Gemodializ samarasiz.

Preparatni harorat 25°C dan oshmagan holda, original o'ramda saqlash kerak. Bolalar ololmaydigan joyda saqlansin.

Endokrin tizim tomonidan: birlamchi va ikkilamchi (gipofizar) buyrak usti yetishmovchiligida almashtirish terapiyasi, tug'ma buyrak usti bezlari giperplaziyasi, subakut tireoidit va radiatsiya ta'siridan keyingi og'ir tireoidit shakllari. Revmatik kasalliklar: revmatik artrit (shu jumladan o'smirlarning surunkali artriti) va revmatik artritda bo'g'imdan tashqari zararlanishlar (o'pka, yurak, ko'zlar, teri vaskuliti). Biriktiruvchi to'qimalarning tizimli kasalliklari, vaskulitlar va amiloidoz (kombinatsiyalangan terapiya tarkibida): tizimli qizil volchanka (poliserozit va ichki organlarning zararlanishini davolash), Sjogren sindromi (o'pka, buyrak va bosh miya zararlanishlarini davolash), tizimli skleroz (miozitlar, perikardit va alveolitlarni davolash), polimiozitlar, dermatomiozitlar, tizimli vaskulitlar, amiloidoz (buyrak usti yetishmovchiligida almashtirish terapiyasi), skleroderma. Teri kasalliklari: pemfigoid, bulloz dermatit, gerpetiform dermatit, eksfoliativ dermatit, ekssudativ eritema (og'ir shakllari), tugunli eritema, seboreyalik dermatit (og'ir shakllari), psoriaz (og'ir shakllari), liken, qo'ziqorin mikozlari, Kvinke shishi, bronxial astma, kontakt dermatit, atopik dermatit, zardob kasalligi, allergik rinit, dori kasalligi (dori vositalariga yuqori sezuvchanlik), qon quyilgandan keyingi eshakemi, tizimli immun kasalliklari (sarkoidoz, temporal arterit). Ko'z kasalliklari: orbitadagi proliferativ o'zgarishlar (endokrin oftalmopatiya, psevdoshishlar), simpatik oftalmiya, kornea transplantatsiyasida immunosupressiv terapiya. Oshqozon-ichak trakti kasalliklari: yarali kolit (og'ir zo'rayishlar), Kron kasalligi (og'ir zo'rayishlar), surunkali autoimmun gepatit, jigar transplantatsiyasidan keyin rad etish reaksiyasi. Qon kasalliklari: tug'ma yoki orttirilgan o'tkir sof aplastik anemiya, autoimmun gemolitik anemiya, kattalardagi ikkilamchi trombotsitopeniyalar, eritroblastopeniya, o'tkir limfoblastik leykemiya (induktsiya terapiyasi), mielodisplastik sindrom, angioimmunoblastik yomon sifatli T-hujayra limfomasi (sitostatiklar bilan kombinatsiyada), plazmotsitoma (sitostatiklar bilan kombinatsiyada), miyelofibroz bilan mieloid metaplaziya yoki limfoplazmositar immunotsitomadan keyingi anemiya, tizimli gistiyotsitoz (tizimli jarayon). Buyrak kasalliklari: birlamchi va ikkilamchi glomerulonefrit (Goodpasture sindromi), biriktiruvchi to'qimalarning tizimli kasalliklarida buyrak zararlanishi (tizimli qizil volchanka, Sjogren sindromi), tizimli vaskulitlar (odatda siklofosfamid bilan birgalikda), tugunli poliarteritda glomerulonefrit, Churg-Strauss sindromi, Vegeners granulomatozi, Shenleyn-Genox purpurasi, aralash krioglobulinemiya, Takayasu arteritida buyrak zararlanishi, interstitsial nefrid, buyrak transplantatsiyasidan keyingi immunosupressiv terapiya, idiopatik nefrotik sindrom (uremiya bo'lmagan) va tizimli qizil volchanka fonida buyrak zararlanishida diurezni stimullash yoki proteinemiyani kamaytirish. Yomon sifatli kasalliklar: kattalarda leykemiya va limfomani palyativ davolash, bolalarda o'tkir leykemiya, yomon sifatli o'smalarda giperkaltsiemiya. Boshqa ko'rsatmalar: subaraxnoidal blokada bilan kechadigan sil meningiti (mos keladigan antituberkulyoz terapiya bilan birga), nevrologik yoki miokardial namoyon bo'ladigan trixinellyoz.

Yaroqlik muddati 5 yil. Yaroqlik muddati tugagandan keyin ishlatmaslik.