Farmakokinetika
Deksmedetomidinning farmakokinetikasi qisqa muddatli vena ichiga yuborish orqali sog‘lom ko‘ngillilarda va uzoq muddatli infuziya shaklida reanimatsiya bo‘limidagi bemorlarda o‘rganilgan.
Taqsimlanish
Deksmedetomidin ikki kamerali taqsimlanish modeliga bo‘ysunadi. Sog‘lom ko‘ngillilarda u taqsimlanishning tez fazasidan o‘tadi, bunda yarim taqsimlanish vaqti (T1/2α) 6 minutni tashkil qiladi. Terminal yarim chiqarilish vaqti (T1/2) o‘rtacha 1,9-2,5 soat (eng kam – 1,35 soat, maksimal – 3,68 soat), taqsimlanishning o‘rtacha hajmi (Vss) esa taxminan 1,16-2,15 l/kg (90-151 l) ni tashkil qiladi. Plazmaning o‘rtacha klirensi (Cl) 0,46-0,73 l/soat/kg (35,7-51,1 l/soat) bo‘lib, bu qiymatlar 69 kg o‘rtacha tana vazniga asoslangan. Reanimatsiya bo‘limida 24 soatdan ortiq qo‘llanganda plazma farmakokinetikasi sog‘lom ko‘ngillilardagi ko‘rsatkichlarga o‘xshash. Hisoblangan farmakokinetik ko‘rsatkichlar: T1/2 taxminan 1,5 soat, Vss – taxminan 93 l va Cl – taxminan 43 l/kg. Deksmedetomidinning 0,2-1,4 mkg/kg/soat dozalar oralig‘ida farmakokinetikasi chiziqli bo‘lib, u 14 kungacha bo‘lgan davolash davomida organizmda to‘planmaydi. Deksmedetomidin plazma oqsillari bilan 94% bog‘lanadi va bu bog‘lanish darajasi 0,85-85 ng/ml konsentratsiya oralig‘ida o‘zgarmaydi. U inson zardob albomini va α1-kislota glikoprotein bilan bog‘lanadi, asosiy bog‘lanadigan oqsil esa zardob albumini hisoblanadi.
Metabolizm va chiqarilish
Deksmedetomidin to‘liq jigarda metabolizmga uchraydi. Birinchi metabolizm uch yo‘nalishda amalga oshadi: to‘g‘ridan-to‘g‘ri N-glyukuronlash, N-metillash va sitoxrom R450 ishtirokidagi oksidlanish. Qon oqimida asosiy metabolitlar sifatida ikki izomer N-glyukuronidlar mavjud. H-1 (N-metil-3-gidroksimetildexmedetomidin O-glyukuronid) metaboliti deksmedetomidinning muhim biotransformatsion mahsulotidir. Sitoxrom R450 ikki ikkinchi darajali metabolitlar hosil bo‘lishini katalizlaydi: 3-gidroksimetildexmedetomidin deksmedetomidinning 3-metil guruhi gidroksillanishi orqali, H-3 esa imidazol halqasining oksidlanishi orqali hosil bo‘ladi. Oksidlangan metabolitlar turli izofermentlar (CYP2A6, CYP1A2, CYP2E1, CYP2D6 va CYP2C19) ishtirokida hosil bo‘ladi, ammo bu metabolitlar klinik jihatdan sezilarli farmakologik faollikka ega emas.
Radioaktiv izotop bilan belgilangan deksmedetomidin vena ichiga yuborilganidan so‘ng 9 kun ichida radioaktivlikning taxminan 95% siydikda va 4% najasda aniqlangan. Siydikdagi asosiy metabolitlar — N-glyukuronidning ikki izomeri bo‘lib, ular qabul qilingan dozaning 34% ni tashkil qiladi, va N-metil-3-gidroksimetildexmedetomidin O-glyukuronid, bu dozaning 14,51% ni tashkil etadi. Ikkinchi darajali metabolitlar, masalan, deksmedetomidin-karbon kislotasi, 3-gidroksimetildexmedetomidin va uning O-glyukuronidi qabul qilingan dozaning 1,11-7,66% ni tashkil qiladi.
Chiqarilish
O‘zgarishsiz deksmedetomidinning 1% dan kamrog‘i siydikda aniqlanadi. Siydikdagi metabolitlarning taxminan 28% ikkinchi darajali va aniqlanmagan metabolitlar hisoblanadi.
Maxsus bemorlar guruhidagi farmakokinetika
Yosh va jinsga qarab deksmedetomidin farmakokinetikasida sezilarli farqlar aniqlanmagan. Ammo, jigar yetishmovchiligi bo‘lgan bemorlarda, sog‘lom ko‘ngillilar bilan solishtirganda, deksmedetomidinning plazma oqsillari bilan bog‘lanish darajasi kamayadi. Sog‘lom ko‘ngillilarda deksmedetomidinning o‘rtacha bog‘lanmagan fraktsiyasi 8,5% ni tashkil etsa, og‘ir jigar yetishmovchiligi bo‘lgan bemorlarda bu ko‘rsatkich 17,9% ga yetadi. Jigar yetishmovchiligi bo‘lgan bemorlarda (Child-Pugh shkalasi bo‘yicha A, B va C sinflari) deksmedetomidinning jigar klirensi kamayadi va plazmadan yarim chiqarilish vaqti (T1/2) uzayadi. Sog‘lom ko‘ngillilar bilan solishtirganda, jigar yetishmovchiligi yengil, o‘rtacha va og‘ir darajada bo‘lgan bemorlarda deksmedetomidinning bog‘lanmagan fraktsiyasining plazma klirensi mos ravishda 59%, 51% va 32% ni tashkil qiladi. Yengil, o‘rtacha va og‘ir jigar yetishmovchiligi bo‘lgan bemorlarda o‘rtacha T1/2 mos ravishda 3,9, 5,4 va 7,4 soatgacha uzayadi. Deksmedetomidin dozasi sedatsion effektga qarab tanlanadi, ammo jigar yetishmovchiligi darajasi yoki klinik javobga qarab, bemorlar uchun boshlang‘ich yoki saqlovchi dozani kamaytirish tavsiya qilinishi mumkin.
Buyrak yetishmovchiligi bo‘lgan bemorlar
Sog‘lom ko‘ngillilar bilan taqqoslaganda, og‘ir buyrak yetishmovchiligi (KK <30 ml/min) bo‘lgan bemorlarda deksmedetomidin farmakokinetikasida o‘zgarishlar kuzatilmagan.
Bolalar
Yangi tug‘ilgan chaqaloqlardan (homiladorlikning 28-44 haftasida tug‘ilgan) 17 yoshgacha bo‘lgan bolalarga oid farmakokinetik ma’lumotlar cheklangan. Deksmedetomidinning yarim chiqarilish vaqti (T1/2) 1 oydan 17 yoshgacha bo‘lgan bolalarda kattalarnikiga o‘xshash, ammo yangi tug‘ilgan chaqaloqlarda (1 oygacha) uzaygan davr kuzatiladi. 1 oydan 6 yoshgacha bo‘lgan guruhlarda tana vazniga tuzatilgan plazma klirensi uzoqroq bo‘lsa, kattaroq bolalarda qisqaroq davr kuzatiladi. Yangi tug‘ilgan chaqaloqlarda (1 oygacha) klirens vaqti (0,9 l/soat/kg) boshqa yosh guruhlariga qaraganda qisqaroq bo‘lib, bu organizmning yetilmaganligi bilan bog‘liq.
Quyidagi jadvalda mavjud ma'lumotlar keltirilgan:
Yosh N Klirens (Cl) (l/soat/kg) – o‘rtacha qiymat (95% CI) T1/2 (soat) – o‘rtacha qiymat (95% CI)
1 oygacha 28 0,93 (0,76; 1,14) 4,47 (3,81; 5,25)
1-6 oylik 14 1,21 (0,99; 1,48) 2,05 (1,59; 2,65)
6-12 oylik 15 1,11 (0,94; 1,31) 2,01 (1,81; 2,22)
12-24 oylik 13 1,06 (0,87; 1,29) 1,97 (1,62; 2,39)
2-6 yosh 26 1,11 (1,00; 1,23) 1,75 (1,57; 1,96)
6-17 yosh 28 0,80 (0,69; 0,92) 2,03 (1,78; 2,31)