Дексмедетомидин

-

Дексмедетомидин

Deksmedetomidin uchun yuqori sezuvchanlik.

Sedativ vosita, α2-adrenoreseptorlarga yuqori selektiv agonist bo‘lib, keng farmakologik xususiyatlarga ega. Simpatik nervlarning uchlaridan norepinefrin ajralishini kamaytirish orqali kuchli simpatolitik ta’sir ko‘rsatadi. Sedativ ta’sir miya tanasidagi asosiy noradrenergik yadro bo‘lgan ko‘k dog‘ning qo‘zg‘aluvchanligini pasaytirish bilan bog‘liq. Bu sohani ta’sirlantirib, deksmedetomidin sedativ ta’sir ko‘rsatadi (tez ko‘z harakati bo‘lmagan tabiiy uyquga o‘xshash), shu bilan birga bemorga uyg‘oq va faol holatda qolishga imkon beradi. Deksmedetomidin anesteziya va o‘rtacha analgetik ta’sir ko‘rsatadi; pastki bel qismida surunkali og‘riqli bemorlarda analgetik ta’sir namoyon bo‘lgan. Yurak-qon tomir tizimiga ta’sir dozaga bog‘liq; pastroq infuziya tezligida markaziy ta’sir ustun bo‘lib, bu yurak urish tezligi (YUT) va arterial bosimni (AB) pasaytiradi. Yuqori dozada periferik tomir toraytiruvchi ta’sirlar ustun bo‘lib, bu tizimli tomir qarshiligi va AB ning oshishiga olib keladi, bradikardiya esa yanada sezilarli bo‘ladi. Deksmedetomidin nafas olish tizimiga deyarli susaytiruvchi ta’sir ko‘rsatmaydi.

Farmakokinetika: Deksmedetomidinning farmakokinetikasi sog‘lom ko‘ngillilarga tez tomir ichiga (v/v) yuborilganda va reanimatsiya bo‘limida yotgan bemorlarga uzoq muddatli infuziya qilinganda o‘rganilgan. Deksmedetomidin farmakokinetikasi ikki kamerali model yordamida tavsiflanadi. Sog‘lom ko‘ngillilarda tez taqsimlanish fazasidagi yarim taqsimlanish davri taxminan 6 daqiqani tashkil etadi. Terminal T1/2 taxminan 2.1±0.43 soat, Vss taxminan 91±25.5 l. Plazma klirensi taxminan 39(±9.9) l/soat. Vss va plazma klirensi o‘rtacha tana og‘irligi 69 kg hisobida baholangan. Reanimatsiya bo‘limidagi bemorlarda deksmedetomidin 24 soatdan ortiq infuziya qilinganidan keyin plazmadagi farmakokinetik xarakteristikasi shunga o‘xshash edi. Farmakokinetik parametrlari: T1/2 taxminan 1.5 soat, Vss taxminan 93 l, va plazma klirensi taxminan 43 l/soat. Deksmedetomidinning farmakokinetikasi 0.2-1.4 mkg/kg/soat doza oralig‘ida chiziqli hisoblanadi va 14 kungacha davom etgan davolashda to‘planmaydi. Deksmedetomidinning plazma oqsillari bilan bog‘lanishi (0.85–85 ng/ml konsentratsiya oralig‘ida) 94% ni tashkil etadi, va u inson zardob albumini va α1-kislotali glikoprotein bilan bog‘lanadi; asosiy bog‘lovchi oqsil zardob albuminidir. Metabolizm va chiqarilishi: Jigarda metabolizmga uchraydi. Asosiy metabolitlar uch turdagi dastlabki metabolik reaksiyalar (to‘g‘ridan-to‘g‘ri N-glyukuronizatsiya, N-metilizatsiya va oksidlanish) yordamida hosil bo‘ladi, bu reaksiyalar sitoxrom P450 izofermentlari yordamida amalga oshiriladi. Deksmedetomidinning eng ko‘p aylanayotgan metabolitlari ikkita izomer N-glyukuronid bo‘lib, ulardan biri imidazol halqasining oksidlanishi natijasida, ikkinchisi esa ketma-ket N-metilizatsiya, metil guruhi gidroksillanishi va O-glyukuronizatsiya reaksiyalari orqali hosil bo‘ladi. Deksmedetomidinning oksidlangan metabolitlari CYP orqali (CYP2A6, CYP1A2, CYP2E1, CYP2D6 va CYP2C19) hosil bo‘ladi. Bu metabolitlar minimal farmakologik faollikka ega. Radioaktiv belgili deksmedetomidin v/v yuborilgandan so‘ng 9 kun o‘tib, radioaktiv moddalarning 95% i o‘rtacha siydikda, 4% esa najasda aniqlangan. Asosiy siydikdagi metabolitlar ikki izomer N-glyukuronid bo‘lib, ular dozaning taxminan 34% ini tashkil qiladi, va N-metillangan O-glyukuronid, bu 14.51% ni tashkil etadi. Ikkinchi darajali metabolitlar orasida karbon kislotalar, 3-gidroksi va O-glyukuronid metabolitlar mavjud bo‘lib, ularning har biri dozaning 1.11-7.66% ini tashkil qiladi. O‘zgarmagan moddadan siydikda 1% dan kamroq qismi aniqlanadi. Siydikdagi metabolitlarning taxminan 28% i nomalum polar metabolitlardir. Maxsus bemor guruhlari: Jigar funksiyasi buzilgan bemorlar: Jigar yetishmovchiligi bo‘lgan bemorlarda deksmedetomidinning plazma oqsillari bilan bog‘lanishi sog‘lom ko‘ngillilarnikiga qaraganda kamayadi. Plazmada bog‘lanmagan deksmedetomidin sog‘lom ko‘ngillilarda o‘rtacha 8.5%, og‘ir jigar yetishmovchiligi bo‘lgan bemorlarda esa 17.9% ni tashkil etadi. Jigar funksiyasi turli darajada buzilgan bemorlarda (Chayld-Pyu shkalasi bo‘yicha A, B yoki C sinfi) deksmedetomidinning jigar klirensi pasayadi va plazmadan T1/2 uzayadi. O‘rtacha klirens ko‘rsatkichlari jigar yetishmovchiligi engil, o‘rtacha va og‘ir bo‘lgan bemorlarda sog‘lom ko‘ngillilar ko‘rsatkichiga nisbatan mos ravishda 74%, 64% va 53% ni tashkil etadi. O‘rtacha T1/2 esa yengil, o‘rtacha va og‘ir jigar yetishmovchiligi bo‘lgan bemorlarda mos ravishda 3.9, 5.4 va 7.4 soatga uzayadi. Buyrak yetishmovchiligi: Og‘ir buyrak yetishmovchiligi (KK <30 ml/min) bo‘lgan bemorlarda deksmedetomidinning farmakokinetikasi sog‘lom ko‘ngillilar bilan taqqoslaganda o‘zgarmaydi.

Intubatsiya paytida yoki undan keyin og'irlik darajasiga qarab yengil va o'rtacha sedativ ta'sirga erishish uchun reanimatsiya va intensiv terapiya bo'limida qo'llanadi.

Deksmedetomidinni faqat ona uchun kutilayotgan foyda homila uchun xavfdan ustun bo‘lgan holatlarda qo‘llash kerak. Odamda potensial xavf noma’lum. Davolanish davrida emizishni to‘xtatish kerak.