Vildagliptin
Jigar faoliyatining buzilishi
Vildagliptin + metformin kombinatsiyasini jigar faoliyati buzilishi klinik yoki laboratoriya belgilariga ega bo‘lgan bemorlarga, shu jumladan davolash boshlanishidan oldin ALT yoki AST faolligi me’yorning yuqori chegarasidan (MYuCh) 3 martadan ortiq oshgan bemorlarga tavsiya etilmaydi. Vildagliptin qo‘llanganda jigar faoliyatining buzilishi (shu jumladan gepatit) bilan bog‘liq kam holatlar qayd etilgan. Bu holatlar odatda simptomlarsiz, klinik oqibatlarsiz bo‘lgan, va davolash bekor qilingach, jigar faoliyati ko‘rsatkichlari normaga qaytgan. Vildagliptin + metformin bilan davolashni boshlashdan oldin jigar faoliyatini tekshirish, keyin esa birinchi yil davomida har 3 oyda, so‘ngra muntazam ravishda jigar faoliyatini nazorat qilish tavsiya etiladi. Agar aminotransferazalar faolligining oshishi aniqlansa, natijani tasdiqlash uchun qayta tekshirish o‘tkazish kerak, so‘ngra jigar ko‘rsatkichlari normallashguncha ularni muntazam kuzatish lozim. AST yoki ALT faolligining MYuCh dan 3 martadan ortiq oshishi qayta tekshirilganda tasdiqlansa, dori vositasi bekor qilinishi kerak. Vildagliptin + metformin qabul qilgan bemorlarda sariqlik yoki jigar faoliyatining boshqa belgilarining rivojlanishi bilan davolashni darhol to‘xtatish kerak. Jigar ko‘rsatkichlari normallashgandan keyin davolashni qayta boshlash mumkin emas.
Metformin
Laktoatsidoz
Laktoatsidoz juda kam uchraydigan, ammo jiddiy metabolik asorat bo‘lib, asosan buyrak faoliyatining keskin yomonlashishi, kardiopulmoner sindromlar va sepsisda rivojlanadi. Buyrak faoliyatining keskin yomonlashuvida metformin to‘planib, laktoatsidoz rivojlanish xavfini oshiradi. Dehidratatsiya holatlarida (masalan, og‘ir diareya, qusish, isitma yoki suyuqlik iste’molining kamayishi bilan bog‘liq holatlar) metformin saqlovchi preparatlar (masalan, vildagliptin + metformin kombinatsiyasi) qabul qilayotgan bemorlar darhol bu preparatlarni qabul qilishni to‘xtatishlari va tibbiy yordamga murojaat qilishlari kerak. Metformin saqlovchi preparatlar qabul qilayotgan bemorlarda buyrak faoliyatini keskin yomonlashtirishi mumkin bo‘lgan preparatlarni (masalan, gipotonik preparatlar, diuretiklar, NQVPlar) ehtiyotkorlik bilan buyurish lozim. Boshqa xavf omillari orasida alkogolni suiiste'mol qilish, jigar faoliyatining buzilishi, yetarlicha nazorat qilinmagan qandli diabet, ketoatsidoz, uzoq davom etgan ochlik, gipoksiya bilan bog‘liq holatlar va laktoatsidozga olib kelishi mumkin bo‘lgan dori vositalarini qo‘llash kiradi.
Laktoatsidozni aniqlash
Bemor va/yoki unga g‘amxo‘rlik qiluvchilarni laktoatsidoz rivojlanish xavfi haqida xabardor qilish kerak. Laktoatsidoz acidotik nafas olish, qorin og‘rig‘i, mushak spazmlari, asteniya va koma bilan birga gipotermiya kabi belgilar bilan tavsiflanadi. Laktoatsidoz belgilari paydo bo‘lganda, bemor Agarata® Met preparatini qabul qilishni to‘xtatishi va darhol tibbiy yordamga murojaat qilishi kerak. Laboratoriya va instrumental tekshiruv natijalari: qonning pH darajasining pasayishi (<7.35), plazmada laktat konsentratsiyasining oshishi (>5 mmol/l), anion intervallari kengayishi va laktat/piruvat nisbatining oshishi.
Buyrak faoliyatini nazorat qilish
Terapiyani boshlashdan oldin glomerular filtratsiya tezligini (GFT) aniqlash va davolanish davomida ushbu ko‘rsatkichni muntazam ravishda nazorat qilish kerak. Metformin saqlovchi preparatlar (masalan, vildagliptin + metformin) GFT 30 ml/min bo‘lgan bemorlarda qo‘llash mumkin emas; buyrak faoliyatini buzuvchi holatlar mavjud bo‘lganda yuqoridagi preparatlarni vaqtincha to‘xtatish kerak.
Metformin asosan buyraklar orqali chiqariladi, shuning uchun buyrak faoliyatining buzilishi darajasi oshgani sayin, metforminning to‘planishi va laktoatsidoz rivojlanishi xavfi ortadi. Keksa yosh buyrak faoliyatining pasayishi bilan bog‘liq bo‘lishi mumkinligi sababli, ushbu toifa bemorlarda metformin saqlovchi preparatlarning (masalan, vildagliptin + metformin) dozasini ehtiyotkorlik bilan tanlash kerak, bu esa minimal dozani tanlashni ta’minlashi kerak, shunda qon shakarini nazorat qilish adekvat bo‘lib, buyrak faoliyati muntazam ravishda nazorat qilinadi.
O‘zaro ta’sir
Metformin taqsimlanishi yoki buyrak faoliyatiga ta’sir qiluvchi dori vositalarini bir vaqtning o‘zida qo‘llash.
Vildagliptin
Buyrak faoliyatiga ta’sir qiluvchi dori vositalar bilan ehtiyotkorlik
Buyrak faoliyatiga ta’sir qiluvchi, gemodinamika yoki buyrak transportini inhibe qiluvchi, shuningdek, metforminning tizimli ekspozitsiyasini oshiruvchi dori vositalar bilan birga qo‘llashda ehtiyotkorlik talab qilinadi.
Yod saqlovchi kontrast moddalardan foydalanish
Tomir ichiga yod saqlovchi rentgen kontrast moddalari yuborilishi kontrast-induksiyalangan nefropatiyani rivojlanishiga olib kelishi va bu metforminning organizmda to‘planishiga hamda laktoatsidoz xavfining oshishiga sabab bo‘lishi mumkin. Metformin saqlovchi preparatlarni (masalan, vildagliptin + metformin kombinatsiyasi) protsedura oldidan yoki protsedura paytida vaqtincha to‘xtatish kerak; preparatni qabul qilishni buyrak funksiyasining barqarorligi laboratoriya tasdiqlanganidan keyin, protseduradan kamida 48 soat o‘tib qayta boshlash mumkin.
Alkogol iste’moli
Alkogol metforminning laktat almashinuviga ta’sirini kuchaytirishi aniqlangan. Bemorni metformin saqlovchi preparatlar qabul qilish paytida (masalan, vildagliptin + metformin kombinatsiyasi) alkogolni suiiste’mol qilmaslik zarurligi haqida ogohlantirish kerak. Alkogol bilan intoksikatsiya laktoatsidoz xavfini oshiradi, ayniqsa, uzoq muddat och qolish, noto‘g‘ri ovqatlanish va jigar faoliyatining buzilishi holatlarida.
Vitamin B12 darajasini nazorat qilish
Metformin taxminan 7% hollarda plazmada vitamin B12 darajasining simptomlarsiz pasayishiga olib keladi. Kam hollarda bu holat anemiya rivojlanishiga sabab bo‘ladi. Metformin bekor qilingandan yoki vitamin B12 o‘rnini bosuvchi terapiya qo‘llangandan keyin plazmadagi vitamin B12 darajasi tezda normallashadi. Metformin saqlovchi preparatlar qabul qilayotgan bemorlarda (masalan, vildagliptin + metformin kombinatsiyasi) kamida yiliga bir marta umumiy klinik qon tahlillari o‘tkazilishi kerak. Agar qon tahlillari natijasida g‘ayritabiiy holatlar aniqlansa, ularning sababini aniqlash va mos ravishda davolash tavsiya etiladi. B12 vitamini yetishmovchiligiga moyil bo‘lgan ayrim bemorlarda (masalan, vitamin B12 yoki kalsiyni yetarlicha iste’mol qilmaydigan yoki ularning so‘rilishi buzilgan bemorlar) plazmada vitamin B12 darajasini har 2-3 yilda bir aniqlash diagnostik qimmatga ega bo‘lishi mumkin.
Gipoksiya
Yurak-qon tomir kollapsi (shok), o‘tkir yurak yetishmovchiligi, o‘tkir miokard infarkti va boshqa gipoksemiya bilan bog‘liq holatlar laktoatsidoz bilan bog‘liq bo‘lishi va prerenal azotemiya rivojlanishiga yordam berishi mumkin. Bunday holatlar paydo bo‘lganda metformin saqlovchi preparatlarni (masalan, vildagliptin + metformin kombinatsiyasi) darhol to‘xtatish kerak.
Jarrohlik aralashuvlar
Umumiy, orqa miya yoki epidural anesteziya bilan o‘tkaziladigan jarrohlik amaliyotlari vaqtida (kichik jarrohlik amaliyotlari, oziq-ovqat va suyuqlik iste’molini cheklash bilan bog‘liq bo‘lmagan holatlar bundan mustasno) metformin saqlovchi preparatlarni (masalan, vildagliptin + metformin kombinatsiyasi) to‘xtatish kerak. Preparatni qabul qilishni 48 soatdan keyin yoki og‘iz orqali ovqat qabul qilinishi tiklanganidan keyin, shuningdek, buyrak funksiyasi stabillashgani laboratoriya tomonidan tasdiqlangandan keyin qayta boshlash mumkin.
Jigar faoliyati buzilgan bemorlar
Jigar faoliyati buzilgan bemorlarda metformin bilan bog‘liq laktoatsidoz kuzatilgan holatlar mavjudligi sababli, jigar kasalliklari yoki biokimyoviy ko‘rsatkichlar buzilgan bemorlarda vildagliptin + metformin kombinatsiyasini qo‘llash tavsiya etilmaydi.
2-toifa qandli diabet bilan kasallangan bemorlarning ahvolining yomonlashishi
Oldin davolashga yaxshi javob bergan 2-toifa qandli diabet bilan kasallangan bemorlarda laborator ko‘rsatkichlar yoki umumiy ahvolning yomonlashishi alomatlari (xususan, noaniq va sust simptomlar paydo bo‘lganda) aniqlansa, ketaotsidoz va/yoki laktoatsidozni aniqlash uchun darhol laborator tashxis o‘tkazish kerak. Agar acidoz aniqlansa, preparatni qabul qilishni darhol to‘xtatish va bemorning holatini tuzatishga qaratilgan zarur chora-tadbirlarni amalga oshirish kerak.
Gipoglikemiya
Odatda, vildagliptin + metformin kombinatsiyasini qabul qilayotgan bemorlarda gipoglikemiya kuzatilmaydi, ammo past kaloriyali parhezda bo‘lgan bemorlarda (agar jismoniy faollik yuqori kaloriyali ovqatlanish bilan qoplanmasa) yoki alkogol qabul qilinganda gipoglikemiya rivojlanishi mumkin. Gipoglikemiya keksa, zaiflashgan yoki toliqqan bemorlarda, shuningdek, gipopituitarizm, buyrak usti yetishmovchiligi yoki alkogol intoksikatsiyasi bo‘lgan bemorlarda rivojlanish ehtimoli yuqoriroq. Keksa bemorlar va beta-adrenoblokatorlar qabul qilayotganlar orasida gipoglikemiyani aniqlash qiyin bo‘lishi mumkin.
Gipoglikemik vositalar samaradorligining pasayishi
Stress holatlarida (masalan, isitma, jarohat, infeksiya, jarrohlik aralashuvi), gipoglikemik preparatlar bilan odatiy davolashni qabul qilayotgan bemorlarda bunday dorilarning samaradorligi vaqtinchalik keskin pasayishi mumkin. Bunday holatlarda vildagliptin + metformin kombinatsiyasi bilan davolashni vaqtincha to‘xtatish va bemorni insulinterapiyaga o‘tkazish zarur bo‘lishi mumkin. O‘tkir davr tugagandan keyin vildagliptin + metformin bilan davolashni qayta boshlash mumkin.
Transport vositalari va mexanizmlar boshqarish qobiliyatiga ta’siri
Preparatning transport vositalari yoki mexanizmlar boshqarish qobiliyatiga ta’siri bo‘yicha tadqiqotlar o‘tkazilmagan. Ammo, preparat qabul qilayotgan bemorlarda bosh aylanishi kabi nojo‘ya ta’sirlar yuzaga kelsa, transport vositalarini boshqarish yoki mexanizmlar bilan ishlashdan saqlanish tavsiya etiladi.