Kombinatsiyalangan antihipertenziv preparat tarkibida uchta komponent mavjud bo‘lib, ularning har biri qon bosimini boshqarish mexanizmlarini bir-birini to‘ldiradi: amlodipin (kalsiy kanallari blokatori), valsartan (angiotenzin II retseptorlari antagonisti) va gidroxlorotiazid (tiazid diuretigi). Ushbu komponentlar kombinatsiyasi har bir preparatning monoterapiyasiga qaraganda qon bosimini yanada kuchliroq pasaytiradi.
Amlodipin
Amlodipin — bu dihidropiridin hosilasi bo‘lgan kalsiy kanallari blokatori. U antianginal va hipotenziv ta’sirga ega. Amlodipin kalsiy ionlarining kardiyomiyotsitlar va qon tomirlar devorining silliq mushak hujayralariga o‘tishini to‘sadi. Uning antihipertenziv ta’siri qon tomir devorlarining silliq mushak hujayralarini to‘g‘ridan-to‘g‘ri bo‘shashtirishi bilan bog‘liq.
Amlodipinning antianginal ta’siri to‘liq o‘rganilmagan bo‘lsa-da, uning ta’siri quyidagicha bo‘lishi mumkin:
• Periferik arteriolalarni kengaytirib, umumiy periferik qon tomir qarshiligini (OPSS) pasaytiradi, bu esa yurakning kislorodga bo‘lgan ehtiyojini kamaytiradi.
• Koronar arteriyalar va arteriolalarni kengaytiradi, bu sog‘lom va ishemik miokard zonalariga kislorod yetib borishini oshiradi, ayniqsa, Prinzmetal stenokardiyasi bo‘lgan bemorlarda.
Amlodipin chap qorincha miokardi gipertrofiyasini kamaytiradi, miokardning qisqaruvchanligi va o‘tkazuvchanligiga ta’sir qilmaydi, reflektor yurak urish tezligini oshirmaydi, trombotsitlar agregatsiyasini tormozlaydi va buyrak filtratsiya tezligini oshiradi, shuningdek, zaif natriyuretik ta’sir ko‘rsatadi.
Arterial gipertenziya bo‘lgan bemorlarda amlodipinni sutkada bir marta qabul qilish yotgan va turgan holatda 24 soat davomida qon bosimini klinik jihatdan sezilarli darajada pasaytiradi. Antihipertenziv ta’siri sekin rivojlanadi, shuning uchun o‘tkir arterial gipotenziya rivojlanishi odatda kuzatilmaydi. Stenokardiya bo‘lgan bemorlarda amlodipinni qabul qilish jismoniy faollikka bardoshlikni oshiradi, stenokardiya xurujlarini kechiktiradi va ST segmenti ishemik depressiyasini kamaytiradi, stenokardiya xurujlari sonini va qisqa ta’sirli nitroglitserin iste’molini pasaytiradi.
Amlodipinning klinik samaradorligi barqaror stenokardiya, vazospastik stenokardiya va angiografiya orqali tasdiqlangan koronar arteriyalar zararlanishi bo‘lgan bemorlarda isbotlangan. U metabolizmga yoki qondagi lipidlar profiliga salbiy ta’sir qilmaydi. Amlodipin bronxial astma, qandli diabet va podagra bilan og‘rigan bemorlarda qo‘llanishi mumkin. Og‘iz orqali qabul qilingandan so‘ng uning ta’siri 2-4 soatda boshlanadi va 24 soat davom etadi. Maksimal hipotenziv ta’sir 4 hafta davomida qo‘llanganda erishiladi.
Valsartan
Valsartan — bu angiotenzin II retseptorlari antagonisti bo‘lib, u AT1 retseptorlarini bloklaydi. Bu qon tomirlarining torayishini oldini oladi va qon bosimini pasaytiradi. Valsartan ko‘plab yurak-qon tomir kasalliklarida qo‘llaniladi va miokardning himoya qilish xususiyatiga ega. U yurak urish tezligini oshirmasdan qon bosimini pasaytiradi va uzoq muddat davomida samaradorligini saqlab qoladi.
Gidroxlorotiazid
Gidroxlorotiazid — bu tiazid diuretigi bo‘lib, u buyrak orqali natriy va suv ajralishini oshirib, qon hajmini kamaytiradi va shu orqali qon bosimini pasaytiradi. U amlodipin va valsartan bilan birgalikda qo‘llanganda, qo‘shimcha hipotenziv ta’sir ko‘rsatadi va qon bosimini samarali boshqarish imkonini beradi.
Valsartan — bu og'iz orqali qabul qilinadigan angiotenzin II ning AT1 retseptorlariga selektiv antagonisti. U AT1 retseptorlarini tanlab bloklaydi, bu retseptorlar angiotenzin II ning qon tomirlarini toraytiruvchi ta’sirini ta’minlaydi. AT1 retseptorlarining bloklanishi natijasida plazmadagi angiotenzin II darajasining oshishi AT2 retseptorlarini rag‘batlantirishi mumkin, bu esa AT1 retseptorlarining ta’sirlariga qarshi chiqadi. Valsartan AT1 retseptorlarga nisbatan agonistik faollikka ega emas va ularning AT2 retseptorlarga nisbatan 20 000 marta yuqori yaqinlikka ega. Valsartan boshqa gormon retseptorlari yoki ion kanallari bilan o‘zaro ta’sir qilmaydi va ularni bloklamaydi.
Valsartan angiotenzin-konvertiruvchi fermentni (AKF) inhibe qilmaydi, ya’ni u angiotenzin I ni angiotenzin II ga aylantiruvchi fermentga ta’sir qilmaydi va bradikininni parchalashga ta’sir ko‘rsatmaydi. Shu sababli, AKF ingibitorlari bilan davolashda paydo bo‘ladigan quruq yo‘tal kabi nojo‘ya ta’sirlar valsartan bilan davolashda kuzatilmaydi. Tadqiqotlar valsartan bilan davolashda quruq yo‘tal paydo bo‘lishi ehtimoli AKF ingibitorlariga qaraganda ancha past ekanligini tasdiqlagan. Arterial gipertenziya davosida valsartan qon bosimini tushiradi, lekin yurak urish tezligiga ta’sir qilmaydi.
Valsartan bir martalik doza qabul qilingandan keyin 2 soat ichida hipotenziv ta’sir ko‘rsatishni boshlaydi, maksimal qon bosimi tushishi esa 4-6 soat ichida kuzatiladi. Uning ta’siri 24 soat davom etadi. Valsartan muntazam qabul qilinganda maksimal qon bosimini tushiruvchi ta’sir 2-4 hafta ichida kuzatiladi va bu ta’sir uzoq muddatli davolashda saqlanib turadi. Valsartanni to‘satdan to‘xtatish sindromi (qon bosimining keskin oshishi) kuzatilmaydi.
Valsartan surunkali yurak yetishmovchiligi bo‘lgan (NYHA tasnifi bo‘yicha II-IV funktsional klass) bemorlarda yurak-qon tomir kasalliklari tufayli shifoxonaga yotqizishlar sonini sezilarli darajada kamaytiradi, ayniqsa, AKF ingibitorlari yoki beta-blokatorlarni olmagan bemorlarda. Valsartan chap qorincha yetishmovchiligi (gemo-dinamik ko‘rsatkichlari barqaror bo‘lgan bemorlar) yoki miokard infarktini boshdan kechirgan, chap qorincha disfunksiyasi bo‘lgan bemorlarda yurak-qon tomir kasalliklari bo‘yicha o‘lim xavfini kamaytiradi.
Gidroxlorotiazid — bu tiazid diuretigi bo‘lib, uning diuretik ta’siri natriy, xlor, kaliy, magniy va suvning distal nefron tubulalarida reabsorbtsiyasini buzish bilan bog‘liq. U kalsiy va siydik kislotasi ionlarining ajralishini kamaytiradi. Gidroxlorotiazid qon bosimini tushiruvchi xususiyatlarga ega va bu ta’sir asosan arteriolalarni kengaytirish orqali amalga oshadi. Gidroxlorotiazid normal qon bosimiga deyarli ta’sir qilmaydi. Elektrolitlar va suv ajralishi preparatni qabul qilgandan so‘ng taxminan 2 soat ichida boshlanadi, maksimal ta’sir 3-6 soatda kuzatiladi va 6-12 soat davom etadi. Antihipertenziv ta’sir davolash boshlanganidan 3-4 kun o‘tgach kuzatiladi va davolash tugaganidan keyin 1 hafta davom etadi.
Uzoq muddatli davolashda gidroxlorotiazidning hipotenziv ta’siriga diuretik ta’siridan pastroq dozalar orqali erishiladi. Gidroxlorotiazid bilan qon bosimi pasayishi glomerulyar filtratsiya tezligi va buyrak qon tomir qarshiligi bilan birga plazmadagi renin faolligining biroz oshishi bilan kechadi.
Gidroxlorotiazid yuqori dozalarda bir martalik qabul qilinganda plazma hajmini, glomerulyar filtratsiya tezligini, buyrak qon oqimini va o‘rtacha qon bosimini pasaytiradi. Uzoq muddatli past dozalarda plazma hajmi kamaygan holda qoladi, lekin yurakning minutlik hajmi va glomerulyar filtratsiya tezligi davolash boshlangandan oldingi darajaga qaytadi. O‘rtacha qon bosimi va tomirlarning umumiy qarshiligi kamaygan holda qoladi. Tiazid diuretiklari ko‘krak suti ishlab chiqarishni buzishi mumkin.